Tanımlayıcı türde olan bu araştırmanın evrenini daha önce açık kalp ameliyatı yapılan ve 15.07.2016–15.02.2017 tarihleri arasında Türkiye'nin Batı bölgesindeki bir üniversite hastanesinin kalp damar cerrahisi polikliniğine başvuran hastalar oluşturdu. Araştırmanın örnek büyüklüğü ise Shafiei ve ark.
17’nın çalışması dikkate alınarak hesaplandı. Shafiei ve arkadaşlarının çalışmasında yaşam kalitesi puanı 6.06±16.1 olarak bulunmuştur. Öz yeterliliği düşük olanların yüksek olanlara göre yaşam kalitesi puanlarını ¼ oranında azalacağı varsayımından yola çıkılarak hesaplanan en küçük örnek büyüklüğü %80 güç ve α=0.001 düzeyinde 58 hasta olarak hesaplandı. Bu çalışmada 132 hasta örnekleme alındı.
Araştırmaya;
- 18 yaşın üzerinde olan
- En az 6 ay önce KABG ameliyatı olan
- İletişim ve işbirliğine açık olan
- İşitme, görme gibi duyusal kayıpları bulunmayan
- Bilinci açık ve soruları cevaplayabilecek durumda olan
- Hastanın karar verme yeteneğini etkileyebilecek herhangi bir hastalığı olmayan (demans, psikolojik bozukluk vb.)
- Araştırmaya katılmaya gönüllü olan hastalar dahil edildi.
Araştırmanın bağımlı değişkenleri; Barnason Etkililik Beklenti Ölçeği (BEBÖ) Kardiyak Cerrahi Versiyonu, Morisky 8-maddeli ilaca uyum anketi (MMAS-8) ve SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği puanlarıdır. Bağımsız değişkenleri ise; yaş, cinsiyet, eğitim durumu, meslek, gelir düzeyi, medeni durum, ilaç kullanma durumudur.
Araştırma verileri kişisel bilgi formu, BEBÖ Kardiyak Cerrahi Versiyonu, MMAS-8 ve SF-36 yaşam kalitesi ölçeği ile toplandı.
Kişisel Bilgi Formu: Hastanın sosyo-demografik özellikleri, hastanede yatma sürecine ve hastalığına yönelik bilgileri içeren sorulardan oluşmaktadır. Bunlar; hastaların yaşı, cinsiyeti, eğitim durumu, mesleği, gelir düzeyi, medeni durumu ve ilaç kullanım durumlarına ilişkin sorulardır.
♦ Barnason Etkililik Beklenti Ölçeği Kardiyak Cerrahi Versiyonu (BEBÖ): Koroner arter bypass greft ameliyatı sonrası risk faktörleri ve yaşam şekline uyumda öz-etkililiğinin saptanması amacı ile geliştirilmiştir 18. Ölçek toplam 15 maddeyi içermektedir. Likert olarak 1-4 arasında puan almaktadır (1: kesinlikle katılmıyorum, 4: kesinlikle katılıyorum). Ölçekte 15 en düşük, 60 en yüksek puandır. Ölçekten alınan puanın yüksek olması ameliyat sonrası iyileşme ve rehabilitasyon sürecindeki davranışlarda etkililik beklentisinin yüksek olduğunu belirtmektedir 19. Bu çalışmada ölçeğin alt boyutlarının en düşük ve en yüksek puanları hesaplanırken madde (item) ortalaması kullanıldı.
♦ Morisky 8-Maddeli İlaca Uyum Anketi (MMAS-8): Anket hastanın kendi bildirimine dayalı olarak ilaç kullanım davranışlarını değerlendirmektedir. Türkçe geçerlik ve güvenirliğini Oğuzülgen ve arkadaşları yapmıştır. Sekiz soru içermektedir. İlaç tedavisinde uyumsuzluğa sebep olan engellerin daha iyi değerlendirilmesini sağlar. Puanın yüksek olması uyumun yüksek olduğunu göstermektedir (8: yüksek uyum, 7 veya 6 orta uyum) 20.
♦ SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği: Genel amaçlı (Jenerik) yaşam kalitesi anketidir. Ware ve Sherbourne 21 tarafından 1992 yılında geliştirilmiştir. Koçyiğit ve ark. 22 tarafından ise Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği yapılmıştır. Ölçeğin 36 maddesi ve sekiz alt boyutu bulunmaktadır. Alt boyut puanları toplanarak fiziksel ve mental özet skor puanları elde edilmektedir. Alt boyut puanları 0 (en kötü) ile 100 (en iyi) arasında değişmektedir.
Veriler yüz yüze görüşme tekniği 15.07.2016-15.02.2017 tarihleri arasında toplandı. Soruları cevaplama süresi yaklaşık 20-25 dakikadır.
Araştırma öncesinde Tıp Fakültesi Yerel Kurulu’ndan etik kurul onayı (No: 17.08.2016-20.478.486-310) ve araştırmanın yapıldığı hastaneden yazılı izin alındı. Tüm izinler alındıktan sonra sonra veri toplama aşamasına geçildi. Araştırma kapsamına alınan tüm hastalara çalışmanın amacı anlatılarak sözlü ve yazılı onamları alındı. Çalışmaya katılmayı kabul etmeyen hastalar araştırmaya alınmadı.
Araştırmada verilerin değerlendirilmesinde SPSS 15.0 paket programı kullanıldı. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogrov Smirnov testi ile değerlendirildi. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler (sayı-yüzde, ortalama±standart sapma, ortanca, çeyrekler arası aralık (ÇAA), Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis testi ve Spearman Korelasyon analizi kullanıldı. Elde edilen bulgular %95’lik güven aralığında ve anlamlılık P<0.05 olarak değerlendirildi.