Antioksidan savunma sistemi, normal metabolizmanın işleyişi sırasında koruyucu rolünü gerçekleştirir. Fakat asıl etkisini hastalık veya organizmada herhangi bir sebeple oluşan serbest radikal oluşumu durumunda artırmakta ve bu durumu etkisizleştirmeye çalışmaktadır. Vücutta serbest radikallerin oluşumu ve uzaklaştırılması sırasındaki denge bu antioksidan savunma sistemi ile sürdürülmektedir. Eğer durum radikal oluşumu tarafına bozulursa vücut birçok hastalıkla karşı karşıya kalabilir
19.
Eritrositler önemli bir radikal havuzu olup, hidrojen peroksidin detoksifikasyonu için GSH-Px ve katalaz(CAT), süperoksit iyon radikallerinin dismütasyonu için süperoksit dismutaz(SOD) ile vitamin A, E ve C gibi hücre içi antioksidan savunma sistemleri devreye girerek daha toksik hidroksil radikallerinin oluşmasını engellerler 20.
Sudan'da iyot eksikliği olan bölgelerde endemik guatrlı hastalarda A vitamini eksikliğinin önemli bir sağlık problemi olduğu belirtilmektedir 21.
Tablo 1'de görüleceği üzere guatrlı hastaların A vitamini miktarlarının kontrol grubuna göre düşük olduğu belirlendi (p<0.05).
Guatr ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda da genellikle A vitamini ve türevi olan retinol miktarları düşük bulunmuştur 22-24. E vitamini eksikliği olan deneklerde metabolik olan hidroperoksitler, aldehidler ve diğer oksidasyon ürünlerinin arttığı, E vitamini verilen deneklerde lipid peroksidasyonu sebep olan serbest radikalerin azaldığı gözlenmiştir 25. Hipertiroidli farelere E vitamini verilerek eritrositlerindeki antioksidan etkileşimler incelenmiştir. Hipertiroidli farelerde yapılan çalışmada TSH, T3, T4, SOD, GSH-Px ve GSH değerlerinin kontrol grubuyla karşılaştığında önemli bir oranda arttığı görülmüştür. Bu bulgu ile E vitamininin hipertiroidizmde oksidatif stresin yükünü azalttığı sonucuna varılmıştır 26. Çalışmamızda guatrlı hastaların E vitamini değerleri kontrol grubuna göre düşük bulundu (p<0.05). Guatrlı kişilerde E vitamin düzeyleri bir çok çalışmada da düşük bulunmuştur 1,2,7,8,22,23. C vitamini (Askorbik asit) güçlü indirgeyici aktiviteye sahip olduğundan aynı zamanda güçlü bir antioksidandır. Süperoksit ve hidroksil radikali ile kolayca reaksiyona girerek onların temizlenmesinde rol oynar 27,28. Bu çalışmamızda hasta grubuna ait C vitamini değerleri kontrole göre düşük bulundu (p<0.05). C vitamini değerlerinin guatrlı hastalarda düşük olduğuna ait çalışmalar 1,22 ile paralellik gösteren verilerimize göre oksidatif strese cevap olarak bu vitaminin düzeyinde de azalma görülmektedir.
Se eksikliğine bağlı olarak T4'ün T3'e dönüşümünde azalma meydana geldiği gözlenmiştir 29. Se tiroid hormon metabolizmasında önemli rol oynar. Se ve iyot eksikliği olan çocuklara ağız yoluyla iyot verildiğinde, Se tiroid bezi üzerine etkisinin kısmen de olsa azaldığı gözlenmiştir 30. Hipertiroidli kişilerin Se düzeylerinin düşük olduğu bir çok çalışmada gösterilmiştir 1,31,32,33. Bizim bulgularımıza göre de guatrlı hastalarda Se düzeyi düşüktür (p<0.05). Ağız yoluyla alınan Se, glutatyon peroksidaz ve katalaz etkisini in vivo olarak artırıp serbest radikallerin toksisitesini ortadan kaldırmaya çalışır 34.
GSH-Px peroksitlerin alkollere dönüşümünü katalize ederek; eritrosit, zar lipidleri, hücre zarı, selluler ve subselluler membranların oksidatif etkiden korunmasını sağlar 35. Guatrlı hastaların eritrosit GSH-Px aktivitesi ile ilgili değişik görüşler mevcuttur. Tablo 1'de guatrlı hastaların GSH-Px aktivitelerinin kontrol grubuna göre düşük olmasına rağmen istatistiksel bir farklılık (p>0.05) gözlenememiştir. Guatrlı kişilerde GSH-Px değerinin düşük olduğunu belirten çalışmalar yanında, GSH-Px düzeyinin arttığını gösteren çalışmalarda bulunmaktadır 31,36,37.
Tüm bu sonuçlardan, guatrlı hastalarda antioksidan vitamin (A,E,C) düzeylerinde önemli derecede azalma meydana gelmesi, bu vitaminlerin oksidatif strese karşı verilen antioksidan bir cevabın sonucudur. Se düzeyindeki azalmaya bağlı olarak GSH-Px düzeyinde de azalma olması 38 ve Se'un vitamin E ile sinerjik etki gösterdiği 39 göz önüne alındığında, guatrlı hastalarda tiroid hormon düzeyleri ile birlikte antioksidan kapasitenin ölçülmesinin oksidatif stresin büyüklüğü hakkında önemli bilgiler vereceği kanaatindeyiz.