Hematolojik incelemede lenfosit, monosit parametrelerindeki artış ve MCV değerinde düşüşün, biyokimyasal incelemede ise Blood üre nitrojen, kreatinin, demir konsantrasyonlarındaki düşüşün ve fosfor konsantrasyonundaki artışın istatistiksel olarak önemli olduğu (P<0.05) görüldü. Mikrobiyolojik analizlerde İTB’nin etiyolojisinde; Bordetella bronchiseptica, Klebsiella pneumonia, Pseudomonas aeroginosa, Pseudomonas luteola, Pasteurella pneumotropica, Raoultella ornithinolytica, Raoultella planticola, Pantoa aglemerans, Seriata plymutica, Sphingomonas paucimobilis, Streptococcus canis, Streptococcus zooepidemicus, Staphylococcus intermedius ve Staphylococcus aureus bakterileri ve Canine parainfluenza ile Canine distamper virusu’da tespit edildi.

Antibiyogram sonuçları ve klinik bulgular göz önüne alınarak yapılan sağaltımda trimetoprim/sulfadoksin uygulanan 11 hastanın 11 (%100)’nin, amoksisilin/klavulanik asit grubunda ise 17 hastadan 13 (%77)’nün, enrofloksasin yapılan 9 hastadan 6 (%67)’sının, gentamisinin uygulanan hastalardan ise 3 taneden 2 (%67)’sinin sağaltıma cevap verdiği görüldü.

Sonuç olarak; Diyarbakırda İTB’nin yaygın olduğu, etiyolosinde B. brochioseptica, S. canis, K. pneumonia ve P. aeroginosa, CPIV ile CDV gibi bakteriyel ve viral ajanların rol aldıkları, sağaltımında trimetorim/sulfodoksin ve amoksisillin/klavulanik asitin etkili antibakteriyel ajanlar oldukları saptandı.

ABD, Japonya, Kore, Norveç ve İsviçre gibi birçok ülkede yapılan çalışmalarda, İTB’nin dünyada birçok ülkede yaygın olduğu anlaşılmaktadır^8-15. Ülkemizde yapılan çalışmalarda ise sadece İstanbul, Ankara ve Konya’da varlığı bildirilmiştir^16-21.

İTB’nin etiyolojisinde Bordetella bronchiseptica (B. bronchiseptica), Canine parainfluenza virus (CPİV), Canine adenovirus tip-2 (CAV-2) ve Canine distemper virus^22-29, etkenleri daha fazla oranda görüldüğü, Canine carona respiratorik virus (CCoRV), Canine herpes virus (CHV) gibi ajanların da etiyolojide rol oynayabilecekleri araştırmacılar tarafından ileri sürülmüştür. Bununla birlikte Klebsiella pneumonia (K. pneumonia), Pseudomonas aeroginosa (P. aeroginosa), Streptococus spp, Staphylococus spp, Mycoplasma spp gibi bakteriyel ajanların da tespit edildiği bildirilmiştir^30-35.

Hastalık klinik olarak öksürük, burun akıntısı (seröz, muköz, purulent ve mukopurulent karekterde), gözde akıntı (seröz, muköz, purulent karekterde) iştahsızlık gibi belirtiler gösterir^1-3. Sağaltımı yapılamayan hastalarda pnömoni tablosunun geliştiği ifade edilmektedir⁵.

Bu çalışma ile Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Hayvan Bakımevi ve Rehabilitasyon Merkezindeki köpeklerde İTB’nin etiyolojisinde rol oynayan ajanların belirlenmesi ve farklı sağaltım seçeneklerinin sunulması ile veteriner hekimlere hastalığın sağaltımı konusunda yol gösterici olması amaçlanmıştır.

Klinik Muayene: Rutin muayene yöntemleri ile hastaların klinik muayenesi yapıldı.

Kan Örneklerinin Alınması: Hayvanlar transtrakeal yıkama için anesteziye alınmadan önce antikoagülanlı ve serum tüplerine vena sefana parvadan hematolojik ve biyokimyasal analizler için kan örnekleri alındı.

Trakea İçeriğinin Alınması: Hasta köpekler anesteziye alındıktan sonra hayvanın boyun bölgesinin yaklaşık 4-6 trakea halkaları arasındaki bölümü traş ve dezenfekte edildi. Deriye ensizyon yapıldıktan sonra m.sternohyoideus ve m.sternotyriodeus kasları ekarte edilerek ligamentum annalareye kanülün içinden geçebileceği kadar ufak bir transversal ensizyon yapıldı. Daha sonra steril çelik kanül bu ensizyondan içeri yerleştirildi. İçeriye kanül içerisinden geçen bir kateter vasıtasıyla vücut ısısında serum fizyolojik verildi. Sonra sıvı aspire edildi. Bu aspirasyonla elde edilen içerik steril falkon tüplerine konularak ağzı kapatıldı ve buz kalıpları içerisinde laboratuara ulaştırıldı.

Bakteriyolojik İzolasyon, İdentifikasyon ve Antibiyogram Çalışmaları: B. bronchiseptica’nın izolasyonu için %10 defibrine at kanlı charcoal agar (Oxoid CM119) kullanıldı. Bu besiyerine Bordetella selektif saplamenti cephalexin (SR82) ilave edildi. Ekim yapılan besi yerleri 37°C’de 48 saat inkubasyonda tutuldu, oksidaz ve katalaz pozitif bulunan izolatlardan yapılan Gram boyama sonucu, Gram negatif kokobasiller B. bronchiseptica yönünden incelendi. Alınan numunelerden diğer bakterilerin izolasyonu amacıyla %10 defibrine koyun kanlı agar ve Mac Concey agara da ekimler yapıldı. Ekim yapılan besi yerleri 37°C’de 24–48 saat inkubasyonda tutuldu. Yapılan tüm ekimlerdeki izolatların identifikasyon ve antibiyotiklere duyarlılıklarının belirlenmesinde klasik yöntemlere ek olarak VİTEK 2 (BioMerieux, Fransa) otomatize sistemi kullanılmıştır. Antibiyogram için VİTEK 2 (BioMerieux, Fransa) cihazının AST-N261 kiti kullanılmıştır.

Virolojik Analizler: Transtrakeal yöntem ile alınan sıvılardan klasik PCR yöntemi ile bu hastalıkta en fazla rol oynayan viral ajanlardan Canine parainfluenza virus için 162 nükleoitlik bant elde edilen örnekler pozitif olarak kabul edildi ve 508 nükletidlik bantlar elde edilen örnekler CAV-1, 1030 nükleotidlik bantlar elde örnekler CAV-2 olarak değerlendirildi. Canine distemper virusun belirlenmesinde ise Biopronix’in DISTEMPER IC isimli hızlı tanı kiti kullanıldı ve kit prosedürüne uyuldu.

Sağaltım Uygulamaları: Bu çalışmada hastaların gösterdikleri klinik bulgular ve izole edilen bakteriyel ajanlar baz alınarak üç ayrı grup şeklinde sağaltım amacıyla antibiyogram sonuçlarına göre 14 gün süreyle parenteral olarak amoksisillin/klavulanik asit 1 mL/20kg SC, gentamisin 1 mL/10kg İM, trimetoprim/sulfadoksin 1 mL/10kg İM, enrofloksasin 1 mL/10kg SC, B komplex vitaminleri, askorbik asit ve meloksikam uygulandı. Her üç gruptaki hastalara da destekteyici ve semptomatik olarak meloksikam 0.4 mL/kg dozda SC, B komplex vitaminleri 1 mL/10kg dozda İM ve askorbik asit 1 mL/10kg dozda İM olarak 14 gün süreyle uygulandı (Tablo 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Sağaltım gruplar

İstatiksel Analizler: İstatiksel analizler için SPSS v16.0 programından yararlanıldı. Gruplar arasındaki karşılaştırmalarda Mann-Whitney U testi kullanıldı.

Trakeal Sıvı Muayene Bulguları: Bu çalışmada; 14 örnekte B. bronchiseptica, 8 örnekte K. pneumonia, dört örnekte P. aeroginosa, iki örnekte Pseudomonas luteola, bir örnekte Pasteurella pneumotropica, bir örnekte Raoultella ornithinolytica, iki örnekte Raoultella planticola, üç örnekte Pantoa aglemerans, bir örnekte Seriata plymutica, iki örnekte Sphingomonas paucimobilis, 12 örnekte Streptococcus canis, 8 örnekte Streptococcus zooepidemicus, 5 örnekte Staphylococcus intermedius, iki örnekte ise Staphylococcus aureus tespit edildi (Tablo 2). Virolojik olarak CPIV, CAV-1 ve CAV-2 varlığı PCR yöntemi ile araştırıldı. Canine distemper virusun varlığı ise hızlı tanı kiti ile araştırıldı. 7 hastada CPIV, 6 hastada ise canine distemperin pozitif olduğu tespit edildi. CAV-1 ve CAV-2’ye ise hiçbir örnekte rastlanılmadı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Bakteriyolojik bulgular tablosu

İkinci PCR sonucunda 162 nükleoitlik bant elde edilen örnekler (Şekil 1) pozitif olarak kabul edildi. Smian virus (SV)5 strain W3A protein geninin 5-ATATGGCGGCGTGATTAAAG-3 ile 5-TGAATCATTCGATTGC-3 (10) nükleotid dizisi PCR ile elde edildi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: CPIV’nin PCR görüntüsü

Hematoloji ve Serum Biyokimya Bulguları: Tablo 3, 4 ve 5’te gösterimiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: İTB bulgularını gösteren hastalara ve kontrol grubuna ait hematoloji sonuçları

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 4: Klinik olarak İTB bulgularını gösteren hastalara ve kontrol grubuna ait biyokimya sonuçları I

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 5: Klinik olarak İTB bulgularını gösteren hastalara ve kontrol grubuna ait biyokimya sonuçları II

Antibiyogram Sonuçları: Tablo 6’da gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 6: İTB’li hastalarda İzole edilen patojenlere ait antibyiogram tablosu

Sağaltım Sonuçları: İzole edilen bakteriyel ajanlar ve antibiyogram sonuçları ile klinik bulgular temel alınarak sağaltımları yapıldı.

1. Gruptaki hastalardan, sağaltımlarında amoksisillin/klavulanik asit kullanılan 10 tanesinden 9’u sağaltıma cevap verdi ve klinik bulguların 8. günde ortadan kalktığı saptanırken bir hasta ise sağaltımı devam ederken 6. günde öldü. Sağaltım amacıyla trimetoprim/sulfodoksin uygulanan 9 hastada klinik bulguların 7. günde ortadan kalktığı saptandı.

2. Gruptaki hastalardan, sağaltımlarında Enrofloksasin kullanılan 5 hastadan dördünde klinik bulguların 9. günden itibaren ortadan kalktığı görülürken bir tanesinin ise sağaltıma cevap vermeyerek 5. günde kaybedildi. Gentamisin uygulanan 3 hastadan 2’sinin sağaltıma cevap verdiği ve klinik bulguların 10. günde ortadan kaltığı görülürken 1 tanesinin 7. günde öldüğü saptandı. Trimetoprim/sulfadoksin’nin sağaltım amacıyla uygulandığı 2 hastanın ise sağaltıma cevap vererek 4. günden itibaren klinik bulguların ortadan kalktığı saptandı.

3. Gruptaki hastalardan, CDV izole edilen ve sağaltımlarında amoksisillin/klavulanik asit kullanılan 7 hastadan 4’ünün 3. güne kadar öldükleri saptanırken, 3’ünün ise sağaltıma cevap vererek klinik bulguların 5. günden itibaren ortadan kalktığı tespit edildi. Enrofloksasin uygulanan hastalardan CDV izole edilen 2 tanesinin sağaltımı devam ederken 4. günde öldükleri, 2 tanesinin ise sağaltıma cevap verdiği ve klinik bulguların 7. günde tamamen ortadan kalktığı görüldü.

Literatürde İTB’li köpeklerde burun ve gözyaşı akıntısı ileöksürüğün varlığı^1,32,33, iştahsızlık, solunum güçlüğü^33, ayrıca İTB’li köpeklerdeki öksürüğün sert ve kuru bir nitelilte olduğu^2-4,36 ve larinks ile trakeada hassasiyet, ciddi olgularda öksürüğün prodaktif olduğu^4,36 bildirilmektedir. Maden ve ark.²⁰ solunum sistemi problemi olan köpeklerde klinik olarak iştahsızlık, halsizlik ve depresyon gibi genel belirtilerin yanında olguların 20’sinde öksürük, 19’unda yüksek ateş 14’ünde burun akıntısı ve olguların tümünde trakeada duyarlılık gibi klinik bulguların görüldüğünü bildirmişler. Klinik bulguların, araştırmacıların^{1-4,20,32,36,37} bildirdikleri klinik bulgular ile paralellik gösterdiği saptandı.

Angus ve ark.¹⁴ solunum sistemi enfeksiyonu şüpheli köpeklerde transtrakeal aspirasyonla alınan 264 örnekte; %47.5 Escherichia coli, %22.4 Pasteurella spp., %21.6 Obligate anaerobes, %12.1 beta-hemolitik Streptococus, %12.1 B. bonchioseptica, %12.1 non-hemolitik Streptococus, %9.5 kuagülaz-pozitif Staphylococus ve %7.8 Pseudomonas spp. tespit etiklerini bildirmişler. Mochizuki ve ark.¹⁰ klinik bulgu gösteren 68 hastadan 7 (%10.3) tanesinde B. bronchiseptica tespit ettiklerini bildirmişlerdir. Sumer ve ark.³⁴ pnömonili köpeklerde dip oral svab ve transtrakeal yıkama yöntemi ile alınan örneklerin bakteriyolojik kültürlerini yaş gruplarına göre karşılaştırdıkları çalışmalarında transtrakeal aldıkları örneklerden 4 tanesinde B. bronchiseptica, 1 tanesinde K. pneumonia, 3 tanesinde Pasteurelle spp., 2 tanesinde P. aeroginosa, 3 tanesinde E.coli, 2 tanesinde beta-hemolitik Streptococus spp., 3 tanesinde ise Staphylococus spp. ve Mycoplasma spp. tespit ettiklerini bildirmişlerdir. Johnson ve ark.³⁵ 2001-2011 yılları arasında yaptıkları retrospektif çalışmada, bronkoalveoler lavaj yöntemi kullanarak solunum sistemi problemli köpeklerden aldıkları 105 numunenin 23 (%22)’nün B. bronchiseptica, 21 (%20)’nin Enterobacterisia [E. coli^17, K. pneumonia^2, Proteus spp.²], 30 (%31) numunede Mycoplasma spp., 13 (%12)’nün Staphylococus spp., 6 (%6)’sının P.aeroginosa ve 13 (%12)’ünde Streptococus spp. tespit ettiklerini ifade etmişlerdir. Maden ve ark.²⁰ solunum sistemi hastalıklı 31 köpekte bronkoalveoler lavaj yöntemi ile örnek alarak yaptıkları çalışmalarında 6 (%24) örnekte B. bronchiseptica, 6 (%24) örnekte E. coli, 3 (%12) örnekte Pasteurella spp.,3 (%12) örnekte Koagülaz pozitif Staphylococus spp., 3 (%12) örnekte Crynubacterium spp., 2 (%8) örnekte Pasteurella hemolytica, Entrobacter spp. 2 (%8) örnekte, 1 (%4) örnekte Staphylococus aureus, 1 (%4) örnekte Streptococus spp., 1 (%4) örnekte Pseudomanas spp., 1 (%4) örnekte Basilus spp., 1 (%4) örnekte Proteus spp.,1 (%4) örnekte ise Klebsiella spp. tespit ettiklerini bildirmişlerdir. Paracıklıoğlu²¹ Ankara ilinde yaptığı bakteriyolojik yoklamalar sonucu, İTB’nin klinik bulgularını gösteren 13 köpeğin 8 (%61)’inden klinik bulgu göstermeyen 119 köpeğin 10 (%8.4)’undan olmak üzere toplam olarak 132 sokak köpeğinin 18 (%13.6)’inden B. bronchiseptica izolasyonunu gerçekleştirdiklerini bildirmiştir. Englung ve ark.²³ 302 İTB’li köpekte yaptıkları araştırmada B. bronchiseptica’nın seroprevelansını %22 olarak bildirmişlerdir. Wagener ve ark.²⁴ B.bronchiseptica’nın, Canine parainfluenza ile birlikte İTB etiyolojiside rol aldığını ileri sürmüşlerdir. Bağcıgil ve ark.¹⁶ klinik olarak öksürük, halsizlik tespit ettikleri bir köpeğin nekropsisinde akciğerlerden alınan bakteriyel örneklerde saf olarak B. bronchiseptica izole ettiklerini bildirmişlerdir. Oskouizade ve ark.²⁵ trakeal kollaps sonucu ölen bir köpekte yaptıkları bakteriyolojik incelemede B. bronchiseptica izole ettiklerini ifade etmişlerdir. Bu araştırma da tespit edilen etiyolojik ajanlar ile araştırmacıların^{10,14,16,20,21,23-25,34,36} bildirdikleri etiyolojik ajanlar ile genel olarak aynı doğrultuda oldukları görüldü.

Angus ve ark.¹⁴ yaptıkları antibiyogram sonucunda izole edilen etkenlerin %90’nından fazlasının amikain, ceftzoxim sodim, enrofloksasin ve gentamisine duyarlı olduklarını bildirmişlerdir. Sumer ve ark.³⁴ çalışmalarında sağaltım amacıyla amikain, ampisilin, ampisilin/sülbaktam, azitromisin, gentamisin, enrofloksasin ve cefozin uyguladıklarını bildirmişlerdir. Johnson ve ark.³⁵ çalışmalarında yaptıkları antibiyogram testlerine göre B. bonchioseptica’nın amikain, amoksisilin/klavulanik asit, koloramfenikol, gentamisin, tetrasiklin ve doksisilin’e duyarlı olduğunu ve Pasteurellanın amikain, amoksisilin/klavunik asit, cefazolin, enrofloksasin, gentamisin ve tetrasikline duyarlı olduğunu bildirmektedirler. Bağcıgil ve ark.¹⁶ yaptıkları antibiyogram sonucunda B. bronchiseptica’nın amikaine orta derecede duyarlı, amoksisilin/klavulanik asit, kloramfenikol, siprofloksasine, enrofloksasin, kanamisin, gentamisin ve oksitetrasikline duyarlı olduğunu bildirmişlerdir. Mevcut araştırmanın antibiyogram sonuçlarının araştırıcıların^14,16,34,35 bildirdikleri antibiyogram sonuçları ile aynı doğrultuda olduğu belirlendi.

Mochizuki ve ark.¹⁰ üst solunum yolu enfeksiyonlarında etiyolojik ajanları belirlemek amacıyla örnek aldıkları 68 köpekten CPIV %7.4, Canine corona virus %4.4, Canine adenovirus tip-2 %2.9, Canine corona respiratoric virus %1.5 ve Canine distemper virus %1.5 olarak izole ettiklerini bildirmişlerdir. Erles ve ark.¹² CPIV; trakeal örneklerde %19.4 ve akciğerde alınan örneklerden %10.4, Canive herpes virus (CHV) trakeal örneklerde %12.8 ve akciğerden alınan örneklerde %9.6 tespit etiklerini, Canine distemper virus (CDV) ve Canine adenovirus tip 1-2 (CAV Type1-2) ise hiçbir örnekte izole edilmediğini bildirmişlerdir. Damian ve ark. (26) akut ve subakut pnömoni sonucu ölen 35 köpeğin akciğerlerinde yaptıkları immunohistokimyasal incelemelerde CDV 27 (%77), CAV 20 (%57) ve CPIV 18 (%51) izole ettiklerini bildirmişlerdir. Ueland (27) İTB’nin klinik bulgularını gösteren 52 köpekte yaptığı araştırmada etiyolojik ajan olarak CPIV %79 oranında izole ettiğini bildirmektedir. Englund ve ark.²³ CPIV’nin solunum sistemi problemli köpeklerde seroprevelansının %28 olduğunu bildirmişlerdir. Chvala ve ark.²⁸ ise şiddetli pnömoniden dolayı ötenazi edilen bir köpeğin akciğerlerinde CDV ve CAV-2 antijenlerini identifiye ettiklerini bildirmişlerdir. Gabriel ve ark.²⁹ klinik olarak dispne, gözde purulent akıntı ve öksürük gibi belirtilerle ölen 3 aylık 2 köpekte yaptıkları nekropsi sonucunda Canine distemper virus ve Canine adenovirus Tip-2 tespit ettiklerini bildirmişledir. An ve ark.¹³ köpeklerden aldıkları ELİSA yöntemi ile inceledikleri 385 örneğin 19’unda Canine influenza virusün ve indirekt immunoflorensan olarak inceledikleri 485 örnekten ise 62’sinde Canine respiratory coronavirus tespit ettiklerini bildirmişlerdir. Gür ve ark.¹⁸ Ankara ilinde kangal yetiştiriciliği yapan 4 farklı çiftlikten 94 köpekten aldıkları serum örneklerinde indirekt ELİSA yöntemi kullanarak yaptıkları değerlendirme sonucunda 44 (%46.8) köpekte CPIV5 sepesifik antikorlarını, Avcı ve ark.¹⁹ klinik olarak solunum sistemi belirtileri gösteren 61 köpekten aldıkları örneklerde yaptıkları immunoflorensan yöntemi ile yapılan araştırmada örneklerin tümünün CPIV-2 yönünden negatif olduğunu, Erles ve ark.³⁰ yaptıları araştırmada aldıkları 119 trakeal örnekten 32’sinde Canine respiratory corona virus tespit ettiklerini bildirmişlerdir.

Bu çalışmada tespit edilen CDV ve CPIV araştırmacıların çalışmaları ile parallelik gösterirken araştırmacılar tarafından^{10,12,13,23,26,28} İTB’li köpeklerde tespit edilen CAV 1-2 ise etiyolojik ajan olarak tespit edilmedi.

Maden ve ark.²⁰ solunum sistemi hastalığı olan köpeklerde total lökosit (WBC) sayısında önemli bir artış (P<0.001) tespit ettiklerini, eritrosit (RBC) miktarı ile Htc ve Hb düzeyindelerinde ise önemli bir düşüş (P<0.001) şekilendiğini bildirmektedirler. Bu çalışmada İTB’li köpeklere ait hematolojik bulgular kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, lenfosit, monosit sayısındaki artış ile hematokrit ve MCV değerlerindeki düşüş istatistiksel olarak önemli (P<0.05) bulundu. Hematokrit yönünden araştırmacıların bulguları ile parelellik gösterirken, konrol grubu ile kıyaslandığında total lökosit sayısındaki artış, eritrosit ve hemoglobin konsantrasyınlarındaki düşüşün bu araştırmada istatistiksel olarakönemli olmadığı (P>0.05) saptandı. Bu değerlerdeki artışın enfeksiyöz etkenlere bağlı olduğu düşünülmektedir.

Maden ve ark.²⁰ Na+ konsantrasyonunda çok önemli bir (P<0.001) düşme tespit etiklerini bildirmelerine karşı bu araştırmada Na+ konsantrasyonunda düşüşün istatistiksel olarak önemli olmadığı (P>0.05) görüldü. Mevcut çalışmada İTB’li köpeklerde kan serum sonuçları kontrol grubu ile karşılaştırıldığında BUN, Cre ve Fe konsantrasyonlarındaki düşüş ile P konsantrasyonundaki artış istatistiksel olarak önemli (P<0.05) bulundu. Yapılan literatür taramalarında İTB’li köpeklerle bu verileri kıyaslayacak herhangi bir bilgiye rastlanılmamıştır. Bu araştırmada BUN, Cre ve Fe konsantrasyonlarındaki düşüşün bakım ve beslenme kaynaklı olabileceği, ayrıca Fe konsantrasyonundaki azalmanın bir savunma refleksi olabileceği kanaatindeyiz.

Hastaları yaşına, kondüsyonuna, bakım ve beslenme koşullarına bağlı olarak 6 aylıktan büyük olan hayvanlarda prognozun genellikle iyi olduğu ve bu grup hastaların sağaltıma cevap verdiği görülürken 6 aylıktan küçük ve özellikle CDV izole edilen hastalarda prognozun kötü olduğu saptandı. Literatürlerde hastanın yaşına, erken tanı konulmasına, bakım ve beslenme koşullarına bağlı olarak, 6 aylıktan büyük ve pnömoninin gelişmediği durumlarda prognozun iyi olduğu bildirilmektedir (1-3, 32, 33).

İTB’li köpelere sağaltım amacıyla amoksisillin/klavulanik asit, enrofloksasin, gentamisin, trimetoprim sülfat, kanamisin gibi antibiyotiklerin uygulanabileceği bildirilmektedirler^{1,2,4,12,32,33}.

Sonuç olarak; Diyarbakır’da İTB’nin yaygın olduğu, her yaş grubundaki köpeklerde özellikle mevsim geçişlerinin olduğu aylarda daha sıklıkla görüldüğü, etiyolosinde B. brochioseptica, S. canis, K. pneumonia ve P. aeroginosa gibi bakteriyel etkenler başta olmak üzere birçok bakteriyel ajanla birlikte CPIV ve CDV gibi viral ajanların rol alabilecekleri saptandı. Bu çalışmada yapılan sağaltımında trimetorim/sulfodoksin (atavetrin, atabay) ve amoksisilli/klavulanik asit en etkili antibakteriyel ajanlar oldukları saptandı. Bu çalışmanın tüm veteriner hekimlere hastalığın yaygınlığı ve sağaltımı konusunda yol göstereceği kanaatine varıldı.

1) Bilal T. Kedi-Köpek İç Hastalıkları. İstanbul: Nobel, Nisan 2013.

2) İmren HY. Kedi ve Köpek Hastalıkları. Ankara: Medisan Yayın Serisi No: 32, 1998: 365-379.

3) Buonavoglia C, Martella V. Canine respiratory viruses. Vet Res 2007; 38: 355-373.

4) Anonim. “Tracheobronchitis in small animals”. www.merckmanuals.com/ 14.03. 2012.

5) Hızıroğlu R, Milli Hİ. Veteriner Patoloji II. Cilt. Ankara: Medipres, 2001.

6) Songer JG, Post KW. Veteriner Hekimlik Mikrobiyolojisi. Anğ Ö, Özgür NY (Çeviren). İstanbul: Nobel, 2005.

7) Aydın N, Paracıklıoğlu J. Veteriner Mikrobiyoloji (Bakteriyel Hastalıklar). Ankara: İlke Emek Yayınları, 2006.

8) Ellis J, Anseeuw E, Gow S, et al. Seroepidemiology of Respiratory (group 2) Canine Corona Virus, Canine Parainfluenza Virus and Bordetella bronchiseptica infections in urban dogs in a human shelter and in rural dogs in small communities. Canadian Veterinary Journal 2011; 52: 861-868.

9) Yachi A, Mochizuki M. Survey of dogs in Japan for group 2 Canine Corona Virus İnfection. J Clin Microbiolgy 2006; 44: 2615-2618.

10) Mochizuki M, Yachi A, Ohshima T, Ohuchi A, Ishida T. Etiologic study of upper respiratory infections of household dogs. J Vet Med Sci 2008; 70: 563-569.

11) Ellis JA, McLean N, Hupaelo R, Haines DM. Detection of coronavirus in cases of tracheobronchitis in dogs: A retrospective study from 1971 to 2003. Can Vet J 2005; 46: 447-448.

12) Erles K, Dubovi EJ, Brooks JW, Brownlie J. Longitudinal study of viruses associated with canine infectious respiratory disease. J Clin Microbiolgy 2004; 42: 4524-4529.

13) An DJ, Jeoung HY, Jeong W, et al. A serological survey of canine respiratory corona virus and canine influenza virus in korean dogs. J Vet Med Sci 2010; 72: 1217-1219.

14) Angus CA, Jang SS, Hirsh DC. Microbiological study of transtracheal aspirates from dogs with suspected lower respiratory tract disease: 264 cases (1989-1995). JAVMA 1997; 1: 55-58.

15) Yoon SS, Byun JW, Park YI, Kim MJ, Bae YC. Comparison of the diagnostic methods on the canine adenovirus type 2 infection. Basic And Applied Pathology 2010; 3: 52-56.

16) Bağcıgil AF, Sennazlı G, Metiner K, Yıldız F. A case of death caused by Bordetella bronchiseptica in a dog. İstanbul Üniv Vet Fak Derg 2007; 33: 75-83.

17) Büyüktanır Ö. Hayvanlardan İzole Edilen Bordetella bronchiseptica Suşlarının Virülens Faktörleri ve Bağışıklama Gücünün Saptanması. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Sağlık Bilimleri Enstütüsü, 2003.

18) Gür S, Acar A. Kangal ırkı Türk çoban köpeklerinde canine parainfluenza virus tip 5 (CPIV5) enfeksiyonun serolojik olarak araştırılması. Kafkas Üniv Vet Fak Derg 2008; 14: 135-139.

19) Avcı O, Bulut O, Yapıcı O, et al. Köpeklerde canine parainfluenza virus tip 2’nin immunfloresan ile araştırılması. Eurasian J Vet Sci 2013; 29: 87-90.

20) Maden M, Birdane FM, Alkan F, ve ark. Köpeklerde solunum yolu hastalıklarının klinik, sitolojik, bakteriyolojik ve radyografik analizleri. Vet Bil Derg 2000; 16: 43-50.

21) Paracıklıoğlu J. Köpeklerde deneysel Bordetella bronchiseptica infeksiyonu. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projelesi: Ankara: 2004.

22) Bemis DA, Carmicheal LE, Appel MJG. Naturaly ocurring respiratory disaase in a Kennel coused by Bordetella brochioseptica. Cornell Vet 1977; 67: 282-293.

23) Englund L, Jacobs AAC, Klingeborn B, Criél M. Seroepidemiological survey of Bordetella bronchiseptica and canine parainfluenza-2 virus in dogs in Sweden. Vet Rec 2003; 152: 251-254.

24) Wagener JS, Sobonya R, Minnich L, Taussig LM. Role of canin parainfluenza virus and Bordetella bronchisepticain Kennel Cough. America Journal of Veterinary Research 1984;45: 1862-1866.

25) Oskoouizade K, Selk-Ghafari M, Zahraei-Salehi T, Dezfolian O. Isolation of Bordetella bronchiseptica in a dog with tracheal collaps. Comp Clin Pathol 2011; 20: 527-529.

26) Damián M, Morales E, Salas G, Trigo FJ. Immunohistochemical detection of antigens of distemper, adenovirus and parainfluenza viruses in domestic dogs with pneumonia. Journal of Comparative Pathology 2005; 133: 289-293.

27) Ueland K. Serological, bacteriological and clinical observations on an outbreak of canine infectious tracheobronchitis in Norway. Vet Rec 1990; 126: 481-483.

28) Chvala S, Benetka V, Möstl K, et al. Simultaneous canine distemper virus, canine adenovirus type 2 and mycoplasma cynos infection in a dog with pneumonia. Vet Pathol 2007; 44: 508.

29) Gabriel AL, Masuda EK, Ramos AT, et al. Canine adenovirus type-2 and canine distemper virus co-infection two Chow-Chow puppies with Candida sp esofhagitis. Braz J Vet Pathol 2008; 1: 47-51.

30) Erles K, Toomey C, Brooks HW, Brownlie J. Detection of grous 2 coronavirus in dog with canine infectious respiratory disease. Science Direct Virology 2003; 310: 216-223.

31) Kawakami K, Ogawa H, Maeda K, et al. Nosocomial outbreak of serious canine infectious tracheobronchitis (Kennel Cough) caused by canine herpesvirus infection. Journal of Clinical Microbiology 2010; 48: 4.

32) Aytuğ N, Yavuz HM, Soylu MK. Köpek ve Kedi İçHastalıkları, Reprodüksiyon, Beslenme, Bakım ve Eğitim. Bursa: Medisan, 2005.

33) Tilley LP, Smith FWK. Veteriner Hekimlekte 5 Dakikada Konsültasyon (Kedi ve Köpek). Yeşildere T, Deprem O, (Çeviren), İstanbul: Nobel Matbaacılık, 2008.

34) Sumer CM, Rozanski EA, Sharp CR, Shaw SP. The use of oral swabs as asurrogate for transoral tracheal wash to obtain bacterial cultures in dogs with pneumonia. Journal of Veterinery Emergency and Critical Care 2011; 21: 515-520.

35) Johnson LR, Queen EV, Varnau W, Sykes JE, Byrne BA. Microbiologic ve cytologic assesement of bronchoalveoler lavage fluid from dogs with lower respiratory tract infection: 105 cases (2001-2011). J Vet Intern Med 2013; 27: 259-267.

36) Ford RB, Shelly LV. “Canine infectious tracheobronchitis”. www.bronchi.com/24.12.2009.

37) Lynn FG.“Canine infectious tracheobronchitis (Kennel Cough)”. www.pmc-utah.com/13.02.2011.