Amaç: Melatonin analoğu olan agomelatinin sıçan miyometriyumunda in vitro spontan ve oksitosin indüklü kasılmalar üzerindeki muhtemel etkisini incelemektir.

Gereç ve Yöntem: Çalışmada diöstrustaki Spraque-Dawley cinsi dişi sıçanlardan alınan miyometriyumlar, içerisinde krebs solüsyonu bulunan izole organ banyosuna yerleştirildi. 50 μM, 100 μM ve 200 μM konsantrasyonlarda uygulanan agomelatinin spontan ve oksitosin indüklü miyometriyum kasılmaları üzerindeki etkisi incelendi. Ayrıca agomelatinin melatonin reseptör aracılı etki edip etmediğini belirlemek için melatonin reseptör antagonisti olan luzindol, agomelatin uygulanmadan önce kullanıldı.

Bulgular: Agomelatin, spontan ve oksitosin indüklü miyometriyum kasılmalarını doz bağımlı olarak inhibe etti. Luzindol uygulandıktan sonra ise inhibisyonun geriye dönmediği görüldü.

Sonuç: Bu çalışmada, agomelatinin sıçanlarda spontan ve oksitosin indüklü uterus kontraktilitesi üzerindeki inhibitör etkisi ilk kez gösterildi. Agomelatinin bu inhibitör etkisi düşük riski taşıyan gebelerde uterus kasılmalarını inhibe etmek amacıyla kullanılmasında bir avantaj sağlayabilir. Melatonin reseptör antagonisti olan luzindol uygulandıktan sonra ise inhibisyonun geriye dönmemesi, agomelatinin melatonin reseptörlerine bağlanmadığını göstermektedir. Bu sonuçlar agomelatinin miyometrial fonksiyonu düzenleme potansiyeli olabileceğini desteklemektedir.

Agomelatin, pineal bezde üretilen melatonin hormonunun analoğu olan yeni bir antidepresandır ¹. Güçlü bir melatonin reseptör agonisti olan agomelatin, melatoninin (MT) suprakiazmatik nükleusta yer alan MT1 ve MT2 reseptörlerine bağlanarak muhtemel etkilerini gösterir. Suprakiazmatik nükleusta melatoninin her iki reseptör tipinin de sirkadiyen ritmi ve duygu durumu düzenlemede önemli görevleri vardır. Agomelatin aracılığıyla MT1 ve MT2 reseptörlerin uyarılması, bozulmuş sirkadiyen ritmin yeniden düzenlenmesini sağlar. Bu nedenle agomelatine "ritim düzenleyici antidepresan" da denilmektedir ². Etki yolağı monoamin sistemi dışında olan agomelatin, biyolojik ritimle ilişkili ilk antidepresandır. MT1 ve MT2 üzerindeki affinitesi melatonine göre daha yüksektir ve birçok sistem üzerinde melatoninin etkilerini taklit etmektedir ³. İnsanlarda melatonin reseptörlerinin miyometriyum, over/granüloza hücrelerinde tespit edilmesi melatoninin uterus fizyolojisinde de rolünün olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada melatonin analoğu olan ve yeni bir antidepresan olan agomelatinin miyometriyumdaki etkisi araştırılmıştır.

Sirkadiyen ritmi etkilediği bilinen melatonin, vücutta gece meydana gelen bazı fizyolojik değişikliklere aracılık etmektedir. Karanlıkta uterin aktivitenin daha fazla olmasına dayanılarak melatoninin uterus kasılması üzerinde modülasyon özelliği olup olmadığı merak konusudur. Doğumun genellikle gecenin ilerleyen saatlerinde olması nedeniyle, melatoninin doğum saatinde rolünün olabileceği düşünülmektedir. Pineal melatonin fonksiyon bozukluğunun, gebeliğin erken dönemlerinde spontan düşük gelişimine yol açtığı gösterilmiş olup ^4, oksitosine cevaben uterus kontraksiyonlarını anlamlı düzeyde azalttığı gösterilmiştir ⁵. Bunlara ilaveten, melatoninin uterin östrojen reseptör sayısını anlamlı düzeyde azalttığı, progesteron sayısını da arttırdığı gösterilmiştir ⁶. Melatoninin uterin kasılmadaki inhibitör etkisi, östrojen düzeyini azaltmasından kaynaklanmaktadır ⁷. Bu etkileriyle dismenora ve tehdit eden düşükler gibi hormon bağımlı uterin hastalıklarda melatoninin muhtemel yararlı etkileri olabileceği düşünülmektedir. Yapılan çalışmada, agomelatinin melatonin türevi bir farmakolojik ajan olması nedeniyle sıçan uterusunda doz bağımlı olarak kasılma-gevşeme mekanizması üzerindeki olası etkisi incelenmiş ve meydana gelecek muhtemel etkinin hangi yolla gerçekleştiğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Çalışmada Spraque-Dawley cinsi, 10 haftalık, 180-200 g ağırlığında 7 adet intak dişi sıçan kullanıldı. Sıçanların östrus siklusları günlük olarak sabah 08.00–09.00 saatleri arasında vajinal smearla takip edilerek diöstrus grubundaki hayvanlar çalışma için kullanıldı. Daha sonra dekapite edilen hayvanların uterusları hızlı bir sekilde çıkarıldı. Bu uteruslardan 1.2 cm uzunlukta, 2 mm genişlikte ve 1 mm kalınlıkta küçük longitudinal miyometriyum kesitleri hazırlandı. Kesitler, içerisinde krebs solüsyonu bulunan izole organ banyosundaki cam hazneler içerisindeki düzeneğe 1 g gerim uygulanarak yerlestirilip izometrik kasılmalar kaydedildi. Düzenli spontan kasılmalar görüldükten sonra 3 ayrı protokol şeklinde 50 μM, 100 μM ve 200 μM konsantrasyonlardaki agomelatin spontan ve oksitosin indüklü miyometriyum şeritlerine uygulandı. Ayrıca agomelatinin melatonin reseptörü aracılı olarak etki edip etmediğini belirlemek için de agomelatin uygulanmadan önce 2 μM luzindol (melatonin reseptör antagonisti), 10 dk sonra da belirtilen konsantrasyonlarda agomelatin uygulandı. Agomelatinin uterus kasılmaları üzerindeki doz bağımlı etkisi kayıt edilerek incelendi.

Agomelatinin Hazırlanması: Çalışmada ticari adı Valdoxan olan agomelatinin (S-20098; Valdoxan®, Servier), 25 mg tableti krebs solüsyonu içinde vortekste karıştırılarak çözdürüldü. Agomelatin çözeltileri küçük plastik ependorf tüplere ayrılarak organ banyosuna uygulanana kadar –20 °C’de saklandı. Işığa duyarlı olduğundan ependorf tüpler alimünyum folyo ile sarıldı ve deney süresince de ışıktan korunmasına dikkat edildi.

İstatistiksel Analiz: Bütün değerler; ortalama±standard hata (AO±SH) olarak belirlendi. İstatistiksel analizler SPSS 22.0 programı kullanılarak yapıldı. İstatistiksel değerlendirme Tek Yönlü Varyans Analizi kullanılarak hesaplandı. Tüm analizlerde P<0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.

Çalışma sonunda agomelatinin spontan ve oksitosin indüklü miyometriyum kasılmalarını doz bağımlı olarak inhibe ettiği görüldü. 50μM, 100μM ve 200μM konsantrasyonlarda uygulanan agomelatin ile miyometrium kontraksiyonlarında frekans, amplitüd ve alan parametrelerinde görülen değişimler Tablo 1’de gösterilmiştir. Agomelatin uygulandıktan sonra miyometrium kasılmalarında frekans, amplitüd ve alan değerlerinde anlamlı oranda azalma görüldü (P<0.05). 200μM dozdaki agomelatin uygulamasından sonra hem amplitüd hem de alan değerlerindeki azalma diğer konsantrasyonlardaki uygulamalara göre daha anlamlı bulundu (P<0.001) (Şekil 1). Luzindol uygulandıktan sonra ise inhibisyonun geriye dönmediği görüldü (Tablo 2, Şekil 2).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Agomelatinin doz bağımlı olarak sıçan miyometriyum kontraksiyonlarındaki inhibitör etkisi. (*Kontrol grubuyla kıyaslandığında P<0.05; ** Kontrol grubuyla kıyaslandığında P<0.001).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: 50 μM, 100 μM ve 200 μM konsantrasyonlarda uygulanan agomelatin ile miyometrium kontraksiyonlarının frekans, amplitüd ve alan değerlerinde görülen değişimler

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Luzindol+agomelatin uygulandıktan sonra miyometrium kontraksiyonlarının frekans, amplitüd ve alan değerlerinde görülen değişimler

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: Luzindol uygulandığında inhibisyonun geriye dönmediği görüldü. (*Kontrol grubuyla kıyaslandığında P<0.05; ** Kontrol grubuyla kıyaslandığında P<0.001).

Pineal bezden sekrete edilen melatoninin, üreme ekseninde rolü olduğu yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Bu etkisini kısmen hipotalamik-hipofizer-gonadal eksendeki reseptör alanlarının aktivasyonu yoluyla gerçekleştirmektedir. Birkaç raporda, preovulatuar foliküler sıvıda yüksek konsantrasyonda melatoninin mevcut olduğu ortaya konulmuştur ⁸. Ayrıca melatoninin düz kas kontraksiyonunu azalttığı gösterilmiştir ^5,9. Bu çalışmada melatonin analoğu olan agomelatinin üreme sistemi ve miyometriyumdaki etkilerinin bilinmemesi nedeniyle sıçan miyometriyumunda in vitro spontan ve oksitosin indüklü kasılmalar üzerindeki muhtemel etkisi incelenmiştir. Gebelik ve doğum süreçleri insan yaşamının devamında büyük önem arzetmektedir. Bu alanda yapılan çalışmalar ile bu karmaşık süreç aydınlatılmaya çalışılmaktadır. Melatoninin miyometriyum kasılmaları üzerine inhibitör etkisi bilinirken, yeni keşfedilmiş olan melatonin türevi agomelatinin gerek psikolojik rahatsızlıklar gerekse de üreme sistemindeki etkileri tam olarak bilinmemektedir. Agomelatin tedavisinden kaynaklı yan etkiler plasebodan daha yüksek değildir. Seksüel kabul edilebilirlik önemli klinik yararı olarak gösterilmiş aynı zamanda tedavinin bitiminde de gerileme belirtileri görülmemiştir. İlacın yan etkilerinin az olması, etki mekanizmasının diğer antidepresanlardan farklı olmasından kaynaklanmaktadır ¹⁰. Gebelik ve doğum süreçleri gibi hayatın önemli ve oldukça karmaşık dönemlerinde depresyon başta olmak üzere birçok ruhsal soruna karşı hekimler ilaç tedavisinde yan etkileri az olan, anne ve fetusa zarar vermeyecek antidepresan ilaç seçiminde oldukça zorlanmaktadır. Agomelatin, bu anlamda güçlü bir alternatif olarak düşünülmektedir. Günümüzde antidepresan kullanımının hızla arttığı ve aynı zamanda gebelik ve doğum süreçlerinde de depresyon belirtilerinin sıklıkla görüldüğü bilinmektedir. Ancak bu dönemlerde antidepresanların yan etkileri nedeniyle kullanımı oldukça sınırlıdır. Yeni bir antidepresan olan agomelatin, bütün diğer olumlu etkilerinin yanı sıra gebelikte kullanımının güvenli olması nedeniyle de diğer antidepresanlara üstünlük sağlamaktadır. Ayrıca agomelatinin melatonin türevi olması nedeniyle uterin kontraksiyonlar üzerindeki etkisi araştırılmaya muhtaçtır. Yapılan çalışmada, agomelatinin melatonin türevi bir farmakolojik ajan olması nedeniyle sıçan uterusunda doz bağımlı olarak kasılma-gevşeme mekanizması üzerindeki inhibitör etkisi tespit edilmiştir. Agomelatinin doz bağımlı olarak inhibitör etkisinin arttığı gösterilmiştir. Agomelatinin bu etkisinin hangi mekanizma aracılı olarak meydana geldiğinin belirlenmesi amacıyla uygulanan melatonin reseptör antagonisti luzindolün ise inhibisyonları geriye döndürmediği görüldü. Bu sonuç agomelatinin melatonin reseptörlerine bağlanmadığını göstermektedir. Melatoninin sirkadiyen ritmin düzenlenmesi aynı zamanda görme, üreme, serebrovasküler, nöroendokrin ve nöroimmünolojik fonksiyonlar gibi çok çeşitli fizyolojik fonksiyonlarda anahtar rol oynadığı bilinmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda, melatonin uygulamasının dişi üreme sisteminde pars tuberaliste luteinizan hormon salıverilmesini ve uterin antimezozomal stromal hücre proliferasyonunu inhibe etmesi, uterin prostoglandin üretimini bloklaması ⁹ ve uterin kasılmaları azaltması gibi büyüme ve fonksiyonel aktivitede inhibitör etkilere yol açtığı gösterilmiştir. Bu çalışmalarla melatoninin üremede santral olarak etkisine ilaveten uterus fizyolojisindeki direk rolü de ortaya çıkarılmıştır. Dişi ratlarda günlük melatonin enjeksiyonu vajinal açılmada gecikmeye, ovaryum ağırlığında azalmaya, hipofizdeki Gonadotropin salıverici hormon (GnRH) reseptör seviyesinde ve vajinal açılmadan sonra östrus insidansında azalmaya yol açtığı gösterilmiştir. Erkek ratlarda ise benzer olarak testis ve seminal vezikül ağırlıklarında, plazma luteinizan hormon, follikülü stimüle edici hormon ve testosteron konsantrasyonlarında azalma, kontrol grubuna kıyasla hipofizdeki GnRH reseptörlerinde azalmaya yol açtığı rapor edilmiştir. Ratlarda seksüel olgunlaşma üzerine melatoninin etkisinin, hipotalamusta GnRH salıverilmesi aracılığıyla meydana geldiği düşünülmektedir ¹¹. Melatoninin bu bilinen etkilerinin yanında yeni bir antidepresan olan agomelatininin üreme ekseni üzerindeki etkilerinin bilinmemesi nedeniyle bu çalışmanın sonunda ulaşılan bilgilerin literatürde agomelatinle ilgili eksik olan bilgileri tamamlayacağı ve literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca agomelatinin miyometriyum üzerindeki etkisi üzerine daha önce herhangi bir çalışmaya rastlanmamış olması nedeniyle bu çalışma bu alanda yapılmış ilk çalışmadır. Çalışmanın sonuçları gebelik ve doğum süreçlerinde agomelatinin muhtemel yararlı etkileri nedeniyle yeni tedavi ajanı olarak kullanılabilme potansiyeli olabileceğini göstermektedir.