Sıçanlar üzerinde yapılan bazı çalışmalarda
5,10,12 mide fundusunun duvar yapısının fetal dönemin 14 ile 17.günlerinde epitel tabakasının çok katlı yapıda olduğu bildirilmiştir. Tavşanlar üzerinde yapılan bir çalışmada
6, gebeliğin 18. gününde, insanlarda ise
13,14 fertilizasyonun 4. haftasında mide epitelinin çok katlı ya da yalancı çok katlı epitel özelliği gösterdiği ifade edilmiştir. Bu araştırmada gebeliğin 19. gününde fundus epitelinin çok katlı bir yapıda olduğu görülmüştür.
Helander 15, bir çalışmasında 18 günlük sıçan embriyolarında mide epitelinin farklılaşmamış hücrelerinin genel yapı niteliklerini sergilediklerini, bir başka çalışmada ise 16, yine sıçanlarda gebeliğin 21. gününde farklılaşmanın morfolojik göstergesi olan glikojen partiküllerini yüzey epitel hücrelerinde tespit edildiğini bildirmişlerdir. Bir başka araştırmada 17 ise aynı tip hücrelere 19-23 günlük tavşan embriyolarında rastlanmıştır. Yapılan çalışmada gebeliğin 19. gününde epitel hücrelerinin farklılaşmamış hücrelerden oluştuğu ve gebeliğin 21. gününde ise glikojen partiküllerini içeren, kısmen farklılaşmış hücreleri içerdiği gözlenmiştir. Farklılaşmanın morfolojik göstergesi olan hücre içi glikojen partiküllerinin varlığı bazı araştırıcıların 15-17 bulgularıyla uyum içerisindedir.
İnsan embriyosunda mide fundusunun çok katlı epitelinin tek katlılığa dönüşümü, gebeliğin 11-17. haftalarında gözlenmiş ve bu epitel hücrelerinin apikal sitoplazmalarında salgı granüllerinin biriktiği ve nükleuslarının bazale yerleşmiş olduğu dikkat çekmiştir 8,18.
Sıçanlarda ise fundus epitelindeki bu yapı değişikliğini bir araştırıcı 9 gebeliğin 15. gününde, bir kısmı 15,16,19 gebeliğin 19. gününde, diğer bir kısmı 10,12,20 ise gebeliğin 20-21. günlerinde kaydetmişlerdir. Tavşanlarda yapılan bir çalışmada 6, gebeliğin 24. gününde epitelin kısmen tek katlı yapıya dönüşmeye başladığı bildirilmiştir. Yapılan bu çalışmada gebeliğin 23. gününde hücrelerin ultrastrüktürel yapıları insanlarda yapılan çalışma sonuçlarıyla 8,18 benzerlik göstermektedir.
Sıçanlarda pariyetal hücrelerin ilk olarak ortaya çıkmaları ile ilgili değişik görüşler ileri sürülmüş 5,9,12, 15 olup, bu hücrelerin gebeliğin 19-21. günlerinde ortaya çıktıkları ifade edilmiştir. Tavşanlar üzerinde yapılan araştırmalar 6,21 ise gebeliğin 23. gününde pariyetal hücrelere rastlanıldığı bildirilmiştir.Bu çalışmada pariyetal hücrelerin gebeliğin 25. gününde tam olarak geliştiği saptanmıştır.
Sıçanlarda gebeliğin 19. gününde mide fundusundaki farklılaşmamış hücrelerin yüzey müköz ve müköz boyun hücrelerine farklılaştığı ve aynı günde bu hücrelerin tamamen ayırt edilebildiği ifade edilmiştir 12,15,16,22. Yapılan bu çalışmada ise farklılaşmaya başlayan yüzey ve müköz boyun hücreleri gebeliğin 23. gününde belirlenmiştir. Gebeliğin 25. gününde müköz boyun hücreleri ve 27. gününde de her iki hücre tipi birbirinden tamamen ayırt edilebilmiştir.
Sıçanlar üzerinde yapılan bir çalışmada 16, prensipal hücrelere en erken gebeliğin 20. gününde rastlanılmıştır. Bu çalışmada ise prenatal dönemde prensipal hücrelere rastlanılmamış ancak postnatal dönemin 1. gününde ortaya çıkmaya başladıkları belirlenmiştir. Bu hücrelerin ultrastrüktürel olarak postnatal dönemin 10. gününde şekillenmelerinin tamamlandığı görülmüştür. Fareler üzerinde yapılan bir çalışmada 23 ise prenatal dönemin 16. günü ile postnatal dönemin 14. günleri arasında prensipal hücrelere rastlanmadığı bildirilmiştir. Bu araştırmada da söz konusu hücrelerin daha çok postnatal dönemde görülmüş olması ilgili çalışmaya paralellik göstermiştir.
Penttıla’nın 9 sıçanlarda, Hattori’nin 24 hamsterlerde yaptığı ultrastrüktürel çalışmalarda postnatal dönemde pariyetal hücrelerin olgunlaşmasının, mitokondriyonlar ve intrasellüler sekret kanalcıklarının genişlemesi ve sayılarının artmasıyla karakterize olduğu bildirilmiştir. Çoğu memelilerin olgunlaşmış pariyetal hücrelerinde de benzer bulgulara rastlanmıştır 6,25,26. Açıklanan bu bilgiler araştırmada da pariyetal hücrelerin gelişim evrelerindeki bulgular ile benzerlik göstermektedir.
Sıçanlarda yapılan araştırmalarda yüzey müköz hücreleri ve müköz boyun hücrelerindeki sekret granüllerinin sayılarının artması ve içeriklerinin gittikçe yoğunlaşması, hücrelerin fonksiyonel bakımdan geliştiklerinin bir göstergesidir 16,22. Araştırmadan elde edilen bulgular literatür bilgileri ile uyum içerisindedir.
Furihata 27 sıçanlarda prensipal hücrelerin, postnatal dönemin 16-17. günlerinde oldukça belirgin granüllü endoplazma retikulumu sisternaları içerdiğini ve sekresyon granüllerinin sayı ve büyüklük olarak dikkati çektiğini bildirmiştir. Sıçanlarda doğum sonrası prensipal hücrelerin çok sayıda sekresyon granülü içerdikleri, ilk 10 gün süresince bunların sayısının azaldığı ve doğumdan sonraki 20-25. günlerde ergindeki yapıya benzedikleri Herbert 16 tarafından açıklanmıştır. Herbert 16’in bildirimleri prensipal hücrelerin gelişimleri hakkında elde edilen bulgular ile uyum halindedir.
Sonuç olarak; bu çalışma ile tavşan fundusunun prenatal ve postnatal dönemde ultrastrüktürel yapısı ortaya konmuştur.
Teşekkür
Bu çalışma FÜBAP tarafından 266 nolu doktora projesi olarak desteklenmiştir. Katkılarından dolayı FÜBAP’a teşekkür ederiz.
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
