2018 Eylül–2018 Aralık tarihleri arası çeşitli yakınmalar ile başvuran ve farklı ön tanılar ile kliniğinden Radyodiagnotik Anabilim Dalına MR incelemesi için yönlendirilen diz ağrısı bulunmayan 98 gönüllü birey prospektif olarak değerlendirildi. Her birey için rastgele tek diz kullanıldı. Çalışmaya dahil edilme kriteri olarak 18 yaş üstü ve takip eden 2 soruya ‘’hayır’’ yanıtı alınan bireyler seçildi. 1) Geçmişte herhangi bir zaman ayın çoğu günü herhangi bir dizinde ve ya çevresinde ağrı, huzursuzluk ya da acı var mı ?, 2) son bir yıl boyunca herhangi bir dizinde ya da çevresinde ağrı, acı ya da huzursuzluk var mı?. Çalışmaya alınmama kriterleri: 1) MRG’ye giremeyecek, 2) Daha önce diz artroplastisi ya da cerrahi hikayesi, 3) Fibromyalji ya da inflamatuar artrit tanısı, ve 4) Son 6 ay içinde diz travması geçiren olgular ile 5) Görüntülerinde belirgin artefakt bulunan bireyler idi.
Dahil edilme ve hariç tutulma kriterlerine göre 92 gönüllü çalışmaya alındı. Yaş gruplarında cinsiyete bağlı farklılıkları ortadan kaldırabilmek için tüm yaş gruplarında kadın ve erkek sayısı eşit olacak şekilde gönüllüler seçildi. Tüm gönüllülerden imzalı onam formu alındı. Gönüllülerin 46’sı kadın (ortalama yaş,47.13±2.45 yıl), 46’sı erkekti (ortalama yaş, 47.11±2.47 yıl). Bu çalışma üniversitemizin Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu (Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Tıp Fakültesi) tarafından onaylandı.
Görüntüleme Parametreleri ve Patellofemoral Morfolojinin Değerlendirilmesi
Tüm hastalarda MR inceleme 1.5-Tesla (GE MR Signa Excite, Milwakuee, USA) MR cihazı ile 16 kanallı diz sargısı kullanılarak gerçekleştirildi. Görüntüleme protokolünde sagittal FSE T1-ağırlıklı (TR/TE: 600/10, matriks: 256×192, FOV:16×16 cm, kesit kalınlığı: 3 mm); sagittal yağ baskılı proton dansite (PD) ağırlıklı (TR/TE: 4000/30, matriks: 256×192, FOV: 16×16, kesit kalınlığı: 3 mm); koronal yağ baskılı PD ağırlıklı (TR/TE: 2500/40, matriks: 256×192, FOV: 16×16, kesit kalınlığı: 3 mm); ve aksiel yağ baskılı PD ağırlıklı (TR/TE: 2900/40, matriks: 256×192, FOV: 16×16, kesit kalınlığı: 4 mm) görüntüler yer alıyordu.
MR görüntüler kas iskelet sistemi konusunda deneyimli radyoloji uzmanı tarafından değerlendirildi. Tüm bireylerde statik patellofemoral yapıyı gösteren patellar morfoloji (patella medial ve lateral faset uzunluk oranı ve interfaset açısı), troklear geometri (femoral sulkus açısı, troklear derinlik, troklear faset asimetri, lateral troklear eğim açısı ve patellar translasyon) ve patellar yükseklik (Insall Salvati indeksi) ile dinamik patellofemoral anatomiyi gösteren TT–TO mesafesi ölçüldü.
Literatürde 17,18 belirtilen ve anatomik risk faktörlerini değerlendirmede klinik olarak kullanılan ölçümler seçildi. Patellar yükseklik patellar uzunluğun en fazla olduğu sagittal görüntüde ölçüldü. Diğer ölçümler aksiyel görüntülerde gerçekleştirildi.
Aksiyel görüntülerde referans noktaları aynı kesitte izlenmeyen olgular için kaydırma yöntemi kullanıldı. Referans noktalar işaretlendi. Kesitler kaydırılarak süperpoze uygun kesite benzer şekilde yerleştirildi. Tüm ölçümler elektronik ortamda gerçekleştirildi. Gözlemci içi güvenilirliğin derecesini değerlendirmek için 10 rastgele olgunun ölçümleri 1 ay sonra kör olarak ikinci kez tekrarlandı.
Ölçüm Parametreleri
Troklear Morfoloji: Troklear oluğun en derin olduğu aksiyel görüntüde değerlendirildi.
Troklear Oluk Açısı: Femoral trokleanın kemik korteksine paralel çizgiler arasındaki açı ile uyumlu idi (Şekil 1A). Normal açının üst sınırı 145º’dir 19.
Troklear Derinlik: Medial ve lateral troklear fasetin en uç noktarının, troklear oluğun en derin noktasına olan mesafesidir (Şekil 1B). Normal değeri 5 mm’ nin üzeridir. 5 mm’den az ise hipoplazi ve 3 mm’den az ise displazi olarak nitelendirilir.
Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 1: Troklear oluğun en derin olduğu aksiyel yağ baskılamalı PD görüntüde: (A) Troklear oluk açısı femoral trokleanın kemik korteksine paralel çizgiler (a ve b) arasındaki açı ile uyumludur (α açısı). Troklear faset asimetri=Medial troklear faset uzunluk (a) /lateral troklear faset uzunluk (b) x100 ile uyumludur. (B) Troklear derinlik: Medial ve lateral troklear fasetin en uç noktarını birleştiren çizginin (beyaz çizgi) troklear oluğun en derin noktasına olan mesafesidir (ok başları arası mesafe). (C) Lateral troklear eğim açısı: Troklear lateral fasetin artiküler kıkırdağı (siyah çizgi, a) ile medial ve lateral kondilin posterior kıkırdaklarını birleştiren çizgiler (beyaz çizgi, b) arasındaki açıdır (β açısı). |
Troklear Faset Asimetri: Femoral oluktan subkondral kemiğin köşesine kadar anterior femoral kıkırdağın uzunluğu ayrı ayrı ölçüldü. Troklear faset asimetri=medial troklear faset uzunluğu/lateral troklear faset uzunluğu x 100 olarak hesaplandı (Şekil 1A). Normal değeri %40 ve üzeridir.
Lateral Troklear Eğim Açısı: Lateral troklear fasetin eklem kıkırdağı ile medial ve lateral kondilin posterior kıkırdaklarını birleştiren çizgiler arasındaki açıdır (Şekil 1C). Normal değeri 11o’nin üstüdür 18.
Lateral Patellofemoral Açı: Troklear oluğun en derin olduğu ve patellanın en geniş olduğu aksiyel görüntüde ölçüm yapıldı. Kemik lateral patellar fasete paralel çizgi ile kondillerin anterioruna teğet çizgi arasındaki açıdır (Şekil 2). Normal değeri 8° ve üstüdür 20.
Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 2: Lateral patellofemoral açı: Troklear oluğun en derin olduğu (A) ve patellanın en geniş olduğu (B) aksiyel görüntüde ölçüldü. Kondillerin anterioruna teğet çizgi (beyaz çizgi, a) ile kemik lateral patellar fasete paralel çizgi (siyah çizgi, b) arasındaki açıdır (δ açısı). |
Patellar Translasyon: Patella medial köşesinden ve medial kondilin en uç anterior noktasından geçen femur posterior kondiline dik paralelel çizgiler arasındaki mesafe ile uyumlu idi (Şekil 3). Normal değeri 3 mm’ nin altıdır 21.
Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 3: Patellar translasyon: Patella medial köşesinden (beyaz çizgi) ve medial kondilin en uç anterior noktasından (siyah çizgi) geçen femur posterior kondiline dik paralelel çizgiler arasındaki mesafe ile uyumlu idi (ok başları). |
TT-TO Mesafesi: Troklear oluğun en derin olduğu ve patellar tendonun tuberositas tibiaya yapıştığı aksiyel görüntülerde ölçüm yapıldı. Troklear oluğun en derin noktasından ve tuberositas tibiaya yapışma yerinde patellar tendonun orta noktasından, femoral kondillerin arka sınırına teğet çizgiye çizilen dik çizgiler arasındaki mesafedir (Şekil 4). TT-TO mesafesi ≥ 20 mm anormal, 15-20 mm şüpheli, <15 mm normal olarak kabul edilir 22.
Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 4: TT-TO mesafesi: Troklear oluğun en derin olduğu (A) ve patellar tendonun tuberositas tibiaya yapıştığı (B) aksiyel görüntülerde ölçüm yapıldı. Troklear oluğun en derin noktasından (beyaz çizgi, a) ve tüberositas tibiaya yapışma yerinde patellar tendonun orta noktasından (siyah çizgi, b) femoral kondillerin arka sınırına teğet çizgiye çizilen dik çizgiler arasındaki mesafedir (ok başları). |
Patellar Morfoloji
İnsall Salvati İndeksi: Patellanın en proksimal ucundan, osteofit ve entezofitleri dahil etmemek koşuluyla en distal ve anterior ucuna olan uzunluğu ile patellar tendonun patellanın distal ucu ile tuberositas tibiaya yapışma yeri arasındaki mesafenin oranıdır (Şekil 5). Normal değeri 0.8-1.2 arasıdır 23.
Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 5: Insall Salvati indeksi: Patellar uzunluğun en fazla olduğu sagittal T1A görüntüde ölçüldü: Patellanın en büyük diagonal uzunluğu (siyah çizgi; a) ile patellar tendonun patellanın inferior polü ile tüberositas tibiaya yapışma yeri (beyaz çizgi; b) arasındaki mesafenin oranıdır. |
Patellanın Medial ve Lateral Faset Uzunluk Oranı: Patellanın en geniş olduğu aksiyel görüntüde ölçüm yapıldı. Patellanın orta noktasından en uç medial ve lateral noktasına olan mesafe ölçüldü ve birbirine oranı hesaplandı (Şekil 6).
Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 6: Patellanın en geniş olduğu aksiyel görüntüde: Patellanın medial ve lateral faset uzunluk oranı: Patellanın orta noktasından en uç medial (a) ve lateral noktasına (b) olan mesafe ölçüldü ve birbirine oranı hesaplandı. Patella interfaset açısı: Patellanın medial (a) ve lateral faseti (b) arasında kalan açıdır (Ω açısı). |
İnterfaset Açısı: Patellanın medial ve lateral faseti arasında kalan açıdır (Şekil 6) 68.
Verilerin analizi için asemptomatik bireyler yaşlarına göre 3 grupta sınıflandırıldı: Grup I: 18–39 yaş, 34 olgu (ortalama yaş, 28.97±0.92 yıl); Grup II: 40–59 yaş, 32 olgu (ortalama yaş, 49.69±1.09 yıl) ve Grup III: 60 yaş ve üzeri 26 olgu (ortalama yaş, 67.69±0.93 yıl) idi.
İstatistiksel Metod
Verilerin istatistiksel analizinde, SPSS 17.0 paket programı kullanıldı. Her ölçüm için ortalama değerler ve standart sapmalar (SS) hesaplandı. Değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Tek Kolmogorov Smirnov testi ile incelendi. Tüm değerlerin normal dağılım gösterdiği bulundu. Patellofemoral morfolojideki ölçüm verilerinin cinsiyetler arasındaki farklılıklarını incelemek için bağımsız örneklem t testi, yaş grupları arasındaki farklılıkları incelemek için tek yönlü ANOVA testi kullanıldı.
Gözlemci içi güvenilirlik sınıf içi korelasyon katsayısı (ICC) ile değerlendirildi. ICC değeri 0–0.2 arası: kötü, 0.2–0.4 arası zayıf, 0.4–0.6 arası orta, 0.6–0.8 arası kuvevtli ve 0.8 ve üzeri mükemmel olarak yorumlandı. P değerinin <0.05 olması istatistiksel anlamlılık olarak kabul edildi.