[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi
2006, Cilt 20, Sayı 6, Sayfa(lar) 441-444
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Yardımcı Sağlık Personelinin Hepatit İle İlgili Bilgi Durumlarının İncelenmesi
Türkkan Ö. KAYGUSUZ
Devlet Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Elazığ-TÜRKİYE
Anahtar Kelimeler: Hepatit, korunma, yardımcı sağlık personeli
Özet
Bu çalışma Elazığ Devlet Hastanesi’nde Ocak-Şubat 2006 yılında yapıldı. 118 YSP (101 hemşire, 10 sağlık memuru, 4 laborant ve 3 anestezi teknisyeni) çalışmaya dahil edildi. Araştırmaya katılan YSP’ye bir anket formu uygulandı. Araştırmada elde edilen veriler yüzdelik testi ile değerlendirildi.

Çalışmaya katılan YSP’nin %18.6’sı hepatit A, %58.5’i hepatit B ve %22.9’u hepatit C açısından risk altında olduklarını, %94’ü mesleğe başlamadan önce hepatit aşısı yaptırılmasının gerekli olduğunu bildirmişlerdir.

YSP’nin, hepatitler hakkındaki bilgilerini irdelemeye çalışan bu çalışmada: yardımcı sağlık personelinin bilgi eksiklikleri olduğu ve bunun da uygulamaya yansıdığı saptandı. Bunun önlenebilmesi için hizmet içi eğitimin gerekliliği vurgulandı. Sonuç olarak hepatitlerin sağlık çalışanları için bir risk faktörü olmasının tamamen ortadan kaldırılabilmesi için sistematik çalışmaların planlanması ve yürütülmesi gerekmektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Hepatit enfeksiyonları dünyada ve ülkemizde giderek yaygınlaşan ve insan sağlığını tehdit eden önemli sağlık sorunlarından biridir. Dünya nüfusunun yaklaşık %5’i hepatit B virüsü (HBV) ve %1’i hepatit C virüsü (HCV) ile enfekte olup, taşıyıcıların %25’inde kronik aktif hepatit geliştiği tahmin edilmektedir 1. Sağlık Bakanlığı’na tipi belirlenmeden bildirilen yıllık enfeksiyöz hepatit sayısı 1990’da 33282 iken bu sayı 1997’de 4343’e gerilemiştir. Bunlara bağlı ölüm sayısı ise sırasıyla 63 ve 11 olarak bildirilmiştir. Ancak tahmin edilen yıllık sayı bunun en az on katıdır 2. Ülkemizde hastaneye yatırılarak izlenen akut viral hepatitli olguların tipi, erişkin ve çocuk yaşta farklılıklar göstermektedir. Çocuk yaş grubunda vakaların 2/3’ü A tipi iken erişkin olguların %60’ı B tipidir 3.Ülkemiz HBV enfeksiyonu açısından orta endemisite gösteren bölgeler arasında yer almaktadır. Nüfusumuzun %25’inde HBV seropozitifliği ile karşılaşılmakta ve %4-10’unun da HBV taşıyıcısı olduğu bilinmektedir 4.

    Hepatit enfeksiyonları özellikle sağlık çalışanları için daima güncelliğini korumaktadır. Hasta kişiler ve bunlara ait infekte materyallerle sürekli teması olan yardımcı sağlık personeli (YSP), bunların içerisinde de özellikle hemşireler HBV ve HCV enfeksiyonları açısından ciddi risk altındadır. Hastalarla yakın temasta bulunan bu kişiler, hastalığı hastalardan alabilecekleri gibi kendileri de hastalara bu hastalığı bulaştırabilirler 4,5 Bu çalışma hepatit açısından büyük risk altında olan YSP’nin hepatit hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi ve kendilerinin hepatit durumlarının araştırılması amacıyla yapıldı.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Bu araştırma Elazığ Devlet Hastanesi’nde çalışan 118 YSP üzerinde Ocak-Şubat 2006 yılında yapıldı. Araştırmaya katılan YSP’ye daha önceden hazırlanmış çoktan seçmeli ve açık uçlu 34 soruluk bir anket formu dağıtıldı. Anket formları isim belirtmeden her bir YSP tarafından dolduruldu ve enfeksiyon hastalıkları servis sekreterine teslim edildi. Daha sonra anket formundaki her bir soruya verilen cevaplar ayrı ayrı değerlendirildi.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Çalışmaya yaşları 18-45 arasında (ortalama 33.8±7.2) değişen 118 YSP (101 hemşire, 10 sağlık memuru, 4 laborant ve 3 anestezi teknisyeni) alındı. Bunların 103’ü (%87.3) kadın, 15’i (%12.7) erkekti. YSP’nin 32’si (%27.1) acil servis veya ameliyathanede, 4’ü (%3.4) laboratuvarda, 46’sı (%39.0) cerrahi kliniklerde, 34’ü (%28.8) dahili kliniklerde ve 2’si (%1.7) hemodiyaliz ünitesinde çalışıyordu. YSP’ye ait demografik bilgiler tablo 1’de, viral hepatit hakkındaki bilgi durumları tablo 2’de, YSP’nin ve ailelerinin hepatitle karşılaşma durumları tablo 3’te, hepatitle temas durumları ve korunma yöntemleriyle ilgili bilgileri tablo 4’te verildi. Çalışmaya katılan YSP’nin %18.6’sı hepatit A, %58.5’i hepatit B ve %22.9’u hepatit C açısından risk altında olduklarını, %94’ü mesleğe başlamadan önce hepatit aşısı yaptırılmasının gerekli olduğunu bildirmişlerdir.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: YSP’nin Demografik Özellikleri.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 2: YSP’nin Viral Hepatit Hakkındaki Bilgi Durumları.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 3: YPS ve Ailelerinin Hepatitle Karşılaşma Durumları.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 4: YSP’nin Hepatitle Temas Durumları ve Korunma Yöntemleriyle İlgili Bilgileri.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Her geçen gün yeni bir tipi bulunan viral hepatitler ülkemizde ve dünyada halen gündemini korumakta, milyonlarca insanı enfekte ederek önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Viral hepatitler, hepatit virüslerinin etken olduğu karaciğerin primer enfeksiyonlarıdır. Şimdilik tanımlaması yapılan etiyolojik ajanlara göre hepatit A, B, C, D, E ve G virüsleri olarak sınıflandırılmaktadır 1,6. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından HBV infeksiyonu sağlık çalışanlarında meslek hastalığı olarak kabul edilmiştir 7

    Çalışmamızda, YSP’nin viral hepatitlerle ilgili bilgi durumları değerlendirilirken ayrıca ilginç demografik verilere de ulaşılmıştır. Bunlardan biri hastanemizde çalışan YSP’nin %53.4’ünün 30 yaşın üstünde, %39.8’inin ise meslekte çalışma sürelerinin 15 yılın üstünde olmasıdır. Bu hastanemizde deneyimli YSP’nin çalıştığının bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Elde edilen diğer bir demografik bulgu ise YSP olmayı tercih edenlerin %93.3’ünün üç veya daha fazla kardeş sayısına sahip olmalarıdır. Bu, ailede fert başına düşen gelir oranının düşük olduğunun ve kişilerin kısa sürede mesleğe atılarak para kazanmak istemelerinin, bu mesleği seçmelerinde etkin olduğunun bir göstergesi olabilir. Ayrıca YSP’nin %7.6 gibi düşük bir oranın üç veya daha fazla çocuğa sahip olması, aile planlamasını çok iyi uyguladıklarını göstermektedir (Tablo 1).

    Viral hepatitler ciddi klinik seyir göstermesi; HBV, HCV, HDV infeksiyonlarında kronikleşmenin olması, ayrıca siroz ve karaciğer kanserine yol açabilmesi ve YSP için çok ciddi bir risk oluşturması nedeniyle YSP tarafından çok iyi bilinmesi gereken hastalıklardan biridir 8,9. Çalışmamıza katılan YSP’nin %87.3’ü viral hepatitler hakkında bilgiye sahipti. Bu kişilerin okulda hepatitlerle ilgili eğitim aldıkları düşünülürse %16.7 oranında hepatit hakkında bilgi sahibi olunmaması dikkate değerdir. Çalışmamıza katılan YSP’nin %80.5’i hepatitle ilgili bilgilerini okuldan, %15.3’ü ise basın-yayın yoluyla aldıklarını beyan etmişlerdir. Burada dikkat çekici olan basın-yayının yoluyla hepatitle ilgili bilgi alınması oranının çok düşük olmasıdır. Bu oranın normal halkta daha düşük olduğu düşünülebilir. Buradan çıkan sonuç bu konuya basının daha fazla yer vermesi ve halkı daha fazla bilgilendirmesi gerektiğidir.

    Hepatit A virüsü (HAV) infekte dışkılarda bulunur. Kontamine su ve yiyeceklerle veya yakın temasla, nadiren de parenteral veya perinatal olarak bulaşabilir. HBV, insanlara parenteral (kan ve kan ürünleri ile), transplasental, perkutanöz veya yakın temasla bulaşır. HCV, esas olarak parenteral bunun yanı sıra HBV ile aynı yollarla bulaşır 7. HBV ile karşılaşma oranı hastayla temastan çok kanla temas etme oranıyla paralel olarak artış göstermektedir. Risk, kan ve vücut sıvılarıyla direkt temasın derecesi ve süresiyle ilişkilidir 10.Hepatit B taşıyıcılığı ülkemizde yapılan değişik çalışmalarda %1.7-23 arasında saptanmıştır 11,12. Ülkemizde sağlık çalışanlarında HBsAg pozitifliğinin %3.9-12.5, anti-HBs pozitifliğinin %20.6-52.3 anti-HCV pozitifliğinin %0.0-3.2 arasında değiştiği bildirilmiştir 7,13. Çalışmamızda da hepatit B taşıyıcılığı %1.7 olarak bulunmuştur. İnfekte kan ve kan ürünleri ile geçiş viral hepatitler için bilinen ve en sık görülen bulaşma biçimidir. Bu nedenle kan alma, enjeksiyon uygulama, kan ve kan ürünleriyle çalışan YSP viral hepatit infeksiyonları yönünden sürekli risk altında bulunmaktadır 14.

    Klinik uygulamalarda, özellikle iğne batma kazası sonrasında HCV’nin YSP’ye bulaştığı bilinmektedir 15. Çalışmamızda YSP’nin %60.2’si hastalara kullandıkları iğne vb. ile yaralanmışlardır. Bu oran YSP’nin yaş ve çalışma yılına bakıldığında yüksek olarak kabul edilebilir. Çünkü hastanemizde çoğunlukla deneyimli ve tecrübeli YSP çalışmaktadır. Bu oranın yüksek olması YSP’nin çalışma şartlarının ağır ve yoğun olmasına, kişilerin bu nedenle dikkatlerinin dağılmasına bağlanabilir.

    Bulaşıcı hastalıklar içinde sağlık çalışanlarına ciddi riskler getiren viral hepatitler, korunma ve bulaşma yollarının bilinmesiyle önlenmesi mümkün olan hastalıklardandır.

    Çalışmamıza katılan YSP’nin %84.7’si hepatitlerin bulaşma yollarını bilmekteydi. Yine çalışmamızda YSP’nin %92.4’ünün hepatit için tarama yaptırdığı görülmektedir. Burada ilginç olan çalışmamıza katılan YSP’nin %11.9’unun bu taramayı bilinçli olarak değil tesadüfen yaptırdığıdır.

    Hastalarla yakın temasta bulunan YSP, hastalığı hastalardan alabilecekleri gibi kendileri de hastalara bu hastalığı bulaştırabilirler. Çalışmamızın verilerine göre YSP’nin %94.9’u hastalara müdahale sırasında eldiven kullanmaktadır. Bu hastalığın kendilerine veya kendilerinden hastalara bulaşmasını önlemede önemli ve etkin bir yoldur. Ancak ilginç olan YSP’nin %29.7’sinin farklı hastalara müdahale ederken eldivenlerini değiştirmemesidir. Bu da YSP’ nin daha çok kendilerini korumak amacıyla eldiven kullandıklarını göstermektedir.

    Korunmada aşılanmanın önemi YSP tarafından iyi bir şekilde bilinmektedir. Çünkü çalışmamıza katılan YSP’nin %94’ü bu mesleğe başlamadan önce aşılanılmanın gerekliliğine inanmaktadır. Çalışmamıza katılan YSP’nin %64.4’ ü hepatit B aşılarını yaptırmış, %35.6’sı ise bütün risklere rağmen aşılarını yaptırmamışlardır. Bununla birlikte aşılarını yaptıranların %27.9’u anti-HBs durumunu bilmemektedir. Yine çalışmamıza katılan YSP’den %7.6’sı aşıyı nereden ve nasıl temin edeceğini bilmemektedir. Çalışmamıza katılanların sağlık camiasından olduğunu düşünecek olursak bu oran küçümsenmeyecek kadar büyüktür. Aşının ücretli ve pahalı olması bireysel korunma çabalarını engelleyecek etmenlerdir. Toplumda öncelikle riskli gruplar olmak üzere, aşılanma ile korunmanın yaygınlaştırılması amacıyla ücretsiz aşı uygulama politikaları geliştirilmelidir 5. Bu ülkemizde kısmen de olsa risk gruplarının belirtilmesi şartıyla gerçekleşmektedir.

    Sonuç olarak; hepatitler konusunda YSP’nin bilinçlendirilmesi için bu kişilerin okullarındaki eğitimleri sırasında viral hepatitlere geniş yer verilmesi, bulaşma şekilleri ve koruyucu önlemlerinin öğretilmesi, viral hepatitler hakkında mezuniyet sonrası hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi ve YSP’nin bilgilerinin yenilenmesi, hepatit ile ilgili yayınların artırılması, görsel basında bu konulara daha fazla yer verilmesi, tüm YSP’nin hasta ile karşılaşmadan önce aktif olarak bağışıklanmalarının sağlanması gerekmektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Shaw-Stiffel TA. Chronic Hepatitis. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (Editors). Mandell, Douglas Bennett’s Principles and Practise of Infectious Disease. 15. Ed. Churchill Livingstone New York, 2000:1297-1331.

    2) Türkiye İstatistik Yıllığı 1987-1994. Yalçın M, Bardak M (eds), Sağlık Bakanlığı Yayın No:589, 1997: 61-63.

    3) Mıstık R, Balık İ. Türkiyede viral hepatitlerin epidemiyolojik analizi. Tekeli E, Balık İ (eds), Viral Hepatit’2003, 1. baskı kitabından, Viral Hepatit Savaşım Derneği, İstanbul 2003:10-55.

    4) Arısoy SA, Dinç G, Şanlıdağ T, Tünger Ö, Özbakkaloğlu B. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu ve Manisa Sağlık Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin hepatit B ve AIDS konusundaki bilgi, tutum ve davranışları. Kılıçturgay K (ed), Viral Hepatit Dergisi’99,

    1) baskı kitabından, Viral Hepatit Savaşım Derneği, İstanbul 1999:18-21.

    5) Bozkurt G, Kıvanç MM, Öztürk A, Karanisoğlu H. İstanbul Üniversitesi Bakırköy Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü 1. sınıf öğrencilerinin hepatit B virüsü ile karşılaşma ve hepatit B ile ilgili bilgi durumlarının incelenmesi. Viral Hepatit Dergisi 2000; 2: 67-70.

    6) Aktaş AE, Yiğit N, Ayyıldız A, Uslu H, Babacan M. Tıp Fakültesi 3. sınıf öğrencilerinin HAV, HBV, HCV enfeksiyonu ile karşılaşma oranları. Viral Hepatit Dergisi 2001; 2: 335-336.

    7) Özsoy MF, Emekdaş G, Pasha A ve ark. Sağlık çalışanlarında hepatit B ve hepatit C seroprevalansı. Viral Hepatit Dergisi 2000; 2: 71-74.

    8) Yenen OŞ. Viral hepatitler. Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M (eds). “İnfeksiyon Hastalıkları” Kitabında, 1. baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul 1996:641-700.

    9) Özkurt Z, Erol S, Ertek M, Taşyaran MA. Akut viral hepatit olgularının değerlendirilmesi. Viral Hepatit Dergisi 2001; 3: 379-382.

    10) Hadler SC. Hepatitis B virus infection and health care workers. Vaccine 1990; 8 (suppl): S24-S28.

    11) Sırmatel F, Baydar İ, Karataş M. Gaziantep yöresinde HBsAg pozitifliğinin kan grupları ile ilişkisi. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 1995; 6: 41-45.

    12) Sırmatel F, Balcı İ, Karaoğlu İ, Karataş M. Değişik toplumlarda hepatit B yüzey antijeni taşıyıcılığı. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 89-91.

    13) Mıstık R, Balık İ. Türkiyede viral hepatitlerin epidemiyolojisi: Bir Meta analiz. Kılıçturgay K (ed), Viral Hepatit’98, 1. baskı kitabından, Viral Hepatit Savaşım Derneği, İstanbul 1998:10.

    14) Şanlıdağ T, Sayan M, Şenol SS, Bahar İH. Hemşirelerde iğne batma kazası sonrası HCV infeksiyonu. Viral Hepatit Dergisi 2000; 2: 92-94.

    15) Report of WHO consulation organized in collaboration with the viral hepatitis prevention board. Global surveillance and control of hepatitis C. J Vir Hepatitis 1999; 6: 35-47

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]