Deneklerin, şiddeti düzenli olarak artan yüke karşı
yapılan egzersiz testi sırasında ulaştıkları Wmax ve
AE'deki iş gücü değerlerinin vücut ağırlıkları başına
miktarı, literatürde normal kabul edilen değerler ile uyum
göstermektedirler
11,12. Aerobik metabolizmadan
anaerobik metabolizmaya geçiş noktasını tanımlayan
AE'deki iş gücü oranı deneklerin Wmax'larının %56 ile
%64'ü arasında değişmektedir
1,11,12.
Besinlerle alınan substratların vücut yaşamını
desteklemek için yakılarak enerjiye dönüştürülme
hızındaki azalma veya artma hastalık göstergelerinden
birisidir. Metabolik hızın belirlenmesinin önemine paralel
olarak metabolizma için kullanılan kaynakların
oranlarının da belirlenmesi yine klinik açıdan üzerinde
durulan önemli bir konudur5,13,14. Vücut enerji
sistemlerinin devamlılığı için glikojen ve yağlar temel
kaynaklardır15. Egzersiz sırasında enerji kaynaklarının
kullanımında egzersizin yoğunluğu, tipi, süresi, diet,
fiziksel durum gibi pek çok faktör rol oynamaktadır16-18. İstirahat veya düşük yoğunluktaki egzersiz sırasında
adipozitlerden mobilize olan serbest yağ asitleri, ana
enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır19. Bu
çalışmada, sabit yük egzersiz testlerinin ısınma
dönemindeki RQ değerleri yaklaşık olarak 0.850'ler
civarlarında olup enerji kaynaklarının %50 yağ %50
karbonhidratlardan olduğunu göstermektedir.
İş gücü şiddetinin hafif ve orta seviye yoğunluğuna
denk geldiği W%25 < AE ve WAE'deki sabit yük egzersiz
testleri sırasındaki RQ değerleri, yaklaşık 20. dakika
civarında 0.950'ler seviyelerine inerek testin sonuna
kadar benzer şekilde devam etmiştir (Şekil 1 Şekil 2).
Egzersiz sırasındaki RQ 0.950, enerji kaynaklarının %84
karbonhidrat %16 yağ oksidasyonundan geldiğini
göstermektedir. Şiddeti düzenli olarak artan yüke karşı
yapılan egzersiz testi sırasında AE altı bölgede RQ
değeri 1.00 olup %100 karbonhidrat tüketimini
göstermektedir9,19.
Literatürde iş gücü yoğunluğunun maksimal O2
alımının (VO2max) %40-65 arasında olduğunda egzersiz
testlerinde yağ yakım oranının yüksek oranda olduğu
bildirilmiştir14,20. Bu çalışmada W%25AE'deki egzersiz yoğunluk oranı
ise %61 değerindedir21.
Düşük ve orta yoğunluklu egzersizde yağlar temel
kaynak olurken egzersiz yoğunluğu artınca karbonhidratlar temel kaynak durumuna geçerler.
Egzersiz sırasında iskelet kaslarında glikoz alımının
düzenlenmesi tam olarak anlaşılmamakla birlikte bunun
insülinle bağımlı bir mekanizma olduğu görüşü ileri
sürülmektedir22. Yüksek yoğunluktaki egzersizler
sırasında anaerobik glikolizis ve kreatinkinaz reaksiyonu
ana enerji kaynağıdır23. Bu çalışmada W%25>AE'deki
egzersiz testlerinde iş kapasiteleri ve egzersizi devam
ettirebilme süreleri 1 denek hariç önemli oranda düşüş
göstermektedir (Şekil 3). Yoğun egzersize bağlı üretilen
laktik asidin bikarbonat tampon sistemi tarafından
tamponlanması kapasitesinin üstüne çıktığı zamanlarda
kas hücresinde artan asitte kaslarda yorgunluğa neden
olmaktadır24,25. Artan kas H+ iyon konsantrasyonu
glikoneogenolitik ve glikolitik yolaklarda önemli rol
oynayan düzenleyici enzimlerden fosforilaz ve
fosfofruktokinazı inhibe etmektedir26. Artan inorganik
fosfat sarkoplazmik retikuluma girip serbest Ca++ varlığını
da azaltarak yorgunluğa neden olabilmektedir27.
Yorgunlukta rol oynayan diğer bir önemli faktör ise artan
serbest radikal olduğu ileri sürülmüştür28-30 Egzersiz
yoğunluğunun %65'den %85 VO2max'a arttığı
egzersizlerde lipit oksidasyonunun azaldığı gösterilmiştir23,25,31. Bu çalışmada W%25>AE'deki iş gücü %75
Wmax seviyelerine denk gelmekte ve substrat kullanım durumu 1.00 üzerinde olup anaerobik karbonhidrat
ağırlıklı oksidayonu göstermektedir. Vücut endojen
karbonhidrat depoları sınırlı miktarda olduğundan
VO2max'ın %70-80 seviyesine denk gelen egzersiz
testlerinde 3 saat süre ile testin devamını
desteklemektedir. Egzersize bağlı olarak karbonhidrat
depolarının azalması da egzersiz kapasitesinin
azalmasına ve yorgunluğa neden olan önemli
faktörlerdendir32,33.
Aminoasitler aerobik egzersizlerde diğer bir substrat
olup enerji üretimlerine katılımları %5 civarındadır ve
karbonhidrat kaynakların tükenmesinde bile katılımı %10
civarında olmaktadır34. Proteinlerin yakımı ile RQ
değeri 0.830-0.850 arasında olmaktadır.
Egzersiz yoğunluğunun sağlık ve fitnes üzerine
etkilerinin optimal hale getirilebilmesi için uygun egzersiz
protokolünün bireylere göre seçimi yapılmalıdır. Sabit
yük egzersiz testinin başlangıcındaki karbonhidrat
kullanımı ve sonradan yağ yakım oranının artışı nedeni
ile AE'deki egzersiz protokolü özellikle kilo problemi olan
bireylerde kullanılması gereken etkili bir egzersiz
parametresidir.