Araştırma bulgularımıza göre; BESYO’larda okuyan öğrencilerin diğer bölümlerde okuyan öğrencilerin sıvı tüketimleri arasında önemli bir farklılığın olduğu tespit edilmiştir (p<0.05). BESYO’larda okuyan öğrenciler ile diğer bölümlerde okuyan öğrencilerden daha fazla sıvı tükettikleri, bu fazlalığın da fiziksel aktivite farkından kaynaklandığı söylenebilir (Tablo
3-
4). Arslan ve Mendeş (2002) tarafından yapılan araştırmada da BESYO öğrencilerinin diğer bölümlerdeki öğrencilerden daha fazla sıvı tükettikleri belirtilmektedir
7.
Yapılan araştırmalar egzersiz ile vücuttan terleme yolu ile sıvının vücudu terk etmesi sonucu sıvı kayıplarının meydana geldiği 1,9,10,11 ve ayrıca sportif egzersizler sırasında ter kaybını dengede tutabilmek için, ter yoluyla kaybedilen her litre sıvıya karşılık 1.2 veya 1.5 litre ekstradan su almak gerektiği belirtilmektedir 8,1,2,5,6. Yine literatürde, spor yapan bir kişinin günde 2500 ml. ile 2700 ml sıvı tüketmesi gerektiği gösterilmektedir 1,3,6,9,12,13. Fiziksel aktivite eğitimi de bulunan BESYO öğrencilerinin hepsinin elit sporcular olmaması ve bilimsel olarak sıvı tüketimi hakkında yeterli bilgi düzeyine sahip olmalarına rağmen, tükettikleri toplam sıvılar bakımından, literatürlerde 1,3,6,9,12,13 belirtilen değerlerden daha düşük sınırlarda olduğu görülmektedir. Erkek öğrencilerin ortalama sıvı tüketim miktarları, hafta içinde 1999±198 ml, hafta sonunda 1982±240 ml, günlük 1992±210 ml, kızlarda ise hafta içinde 1985±235 ml, hafta sonunda 1947±239 ml, günlük olarak 1970±223 ml sıvı tüketimleri değerlendirildiğinde (Tablo 3), genel olarak erkekler ve kız üniversite öğrencileri arasında önemli bir farklılığın olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05).
Erkek ve kız öğrencilerin en fazla tükettikleri sıvı çeşitleri sırasıyla, su (%45.93), çay (%26.94) ve meşrubatlar (%5.47) olmuştur (Tablo 3). Chan ve ark. (2002) tarafından, normal sağlıklı ve 20 yaş üzerindeki bireylerde yapılan bir araştırmada, kız ve erkeklerde günlük su tüketimi (%10.6) ilk sırada, daha sonra sırasıyla meşrubatlar (%7.9), neskafe ve sıcak içeceklerin (%4.5) geldiği bulunmuştur 14. Üniversite öğrencileri üzerinde yapılan bir başka çalışmada, özellikle spor yapan lisanslı sporcuların en fazla tükettikleri sıvının su olduğu 15, yüzücülerin içecek olarak en fazla meyve suyu ve meşrubat tükettikleri 16, yine spor yapan çocuklar üzerinde gerçekleştirilen başka bir çalışmada en fazla tüketilen sıvının meyve suyu olduğu gösterilmektedir 17. Literatürde de sporcular için en önemli ve en fazla tüketilen sıvıların başında suyun geldiği bildirilmektedir 8,13,18,19,20. Spor yapmayanlarda normalde 2500 ml kadar su tüketimi günlük ihtiyacı karşılamaktadır 1,21. Sulu veya katı besinler içinde alınan suyun günlük katkısı normalde 2100 ml.’dir. Karbonhidratların vücutta oksidasyonu sonucu sentezlenen su ile günde 200 ml. kadar su ilave edilir. Böylece günlük alınan su miktarı 2300 ml. civarındadır 4. Günlük yaşantımızda ve fiziksel aktivitede oksijenin yanında tükettiğimiz en önemli madde sudur. Su yaşam için mutlaka gereklidir. Vücut ağırlığının yaklaşık %50-70’ ini su oluşturmaktadır 6. Literatür bilgilerinden de anlaşıldığı gibi su (sıvının) insan yaşamı için önemlidir. Bilhassa spor yapan insanlar için bu önemlilik derecesi daha da arttığı bilinmektedir.
Normal yaşantının devamı için günde her insanın ortalama 1600 ml su içmesi gerektiği literatürde belirtilmektedir 1,13,22. Günlük su tüketiminin erkek ve kızlarda ortalama 913±9.27 ml arasında, BESYO’larda 910±10.71 ml ve diğer bölümlerde 760±8.81 ml arasında bulunmuş olması, araştırmaya katılan öğrencilerin bilinçli olarak su tüketmediklerini göstermektedir. Bu nedenle üniversite erkek ve kız öğrencilerinde, su tüketim bilinci ve alışkanlıklarının yetersiz olduğu söylenebilir. Bu araştırmanın baharda (Mart-Nisan) yapılmış olması da hava şartlarına bağlı olarak günlük sıvı tüketim oranlarını etkileyen bir başka faktördür. Tüketilen diğer sıvı çeşitlerinden çay tüm gruplarda, sudan sonra ikinci sırada yer almıştır. Cinsiyetin çay tüketimi üzerinde bir etkisinin olduğu (p<0.05) ve çay tüketimin erkeklerde daha fazla olduğu tespit edilmiştir (Tablo 4).
Araştırmamızda elde edilen bulgulara göre bira en az tüketilen sıvılardan birisi olmuştur (Tablo 4, Grafik 2). Basketbolcüler üzerinde yapılan bir araştırmada, bira tüketiminin yok denebilecek kadar az olması, bulduğumuz sonuçlarla benzerlik göstermektedir 23. Bir başka çalışmada, atletlerin alkol derecesi düşük bira içtikleri saptanmıştır 24. Araştırma bulgularımız ve literatürde elde edilen sonuçlar olumlu yönde değerlendirilebilir. Çünkü alkolün performansı olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir 25. Kemik, diş ve genel sağlık açısından beslenmemizde önemli yer tutan sütün, araştırmaya katılan erkek ve kız tüm öğrenci gruplarında değerlendirmeye giremeyecek kadar az tüketilmiş olması, üniversite gençliğinin süt tüketimine gereken önemi vermediklerini göstermektedir (Tablo 4, Grafik 2).
Literatürde harcanan her 2000 kalori için 10 bardak su içilmeli kuralının geçerli olduğu ve harcanan her 1000 kalori için yaklaşık 1 litre suya (4-5 su bardağı) ihtiyaç olduğu bildirilmektedir 22. Yine vücuttaki su kaybının%1-5 arasında olması susuzluk, yorgunluk, iştahsızlık, kalp atımında artma ve deride kızarma,%6-10 arasındaki su kaybının baş ağrısı, soluk alma güçlüğü ve kan yoğunluğunda artma,%11-20 arasında su kaybının ise; krampların, yutkunma zorluklarının, dilin şişmesi, görme bozukluğu, duyma zorluğu ve ateşin meydana gelmesine yol açacağı göz önüne alındığında, su insan organizması için çok büyük bir önem arz etmektedir 2,26. Araştırmamıza katılan üniversite öğrencilerinin 398’i (%58.7) sıvı tüketiminin “sadece günlük sıvı kayıplarını karşılaması açısından önem arz ettiğini” belirtirken, 144’ü (%21.2) “bilinçli sıvı tüketmediklerini”, 101’i (%14.9) “yaşam fonksiyonları için gereklidir” derken, yine 23 (%3.4)’ü de “susuzluklarını gidermek amacıyla su içtiklerini” belirttiler (Tablo 5). Üniversite öğrencilerinin verdiği cevaplardan bilgi olarak sıvıların vücut için anlam ve önemini bilmelerine rağmen (%58.7), günlük sıvı alımını önemsemedik-leri veya sıvı tüketim alışkanlığına sahip olmadıkları söylenebilir.
Sonuç olarak; kız ve erkek üniversite öğrencileri arasında, günlük toplam sıvı tüketimi ve tüketilen sıvı çeşitleri bakımından benzer tüketim alışkanlıkları vardır, beden eğitimi bölümü öğrencilerinin diğer bölüm öğrencilerine göre, daha fazla sıvı tükettikleri tespit edilmiştir. Fakat günlük toplam sıvı tüketim miktarları değerlendirildiğinde, araştırmaya alınan tüm gruplarda günlük alınması gereken asgari değerlerden daha düşük oranlarda sıvı tükettikleri saptanmıştır. Bu sonuca göre araştırmaya katılan üniversite öğrencilerinin yeterli düzeyde ve bilinçli olarak sıvı tüketmedikleri kanısına varılmış ve bu duruma dikkat çekmek amacıyla aşağıdaki önerilerin yapılması uygun görülmüştür.
• Üniversitelerde öğrencilere yönelik olarak sıvı tüketiminin yaşamdaki önemini vurgulayan panel, konferans, afiş, broşür vb. gibi etkinlikler düzenlenerek bu konuya dikkat çekilmelidir.
• Üniversite kantinlerinde süt ve sütlü içeceklerin satışı ve tüketilmesi teşvik edilmeli, sağlıklı beslenme kurallarına uygun gıda ve içecek çeşitlerini bulundurulması sağlanmalıdır.
Tüm üniversiteler, konu ile ilgili olarak aralarında işbirliği yapmalı ve tüm toplum kesimlerine sıvı tüketme bilincini aşılayacak çalışma ve araştırmalara önem vermelidirler.
)
)
)
)
)
)
)
