Bacak tercihi veya baskın bacak ile ilgili birçok
çalışmada tercih bacağının belirlenmesine yönelik anket
veya baskınlığı belirleyecek bir veya birden fazla
uygulamalar bir arada yöntem olarak seçilmiştir.
Katılımcılarındaki yaş ortalaması 20.4 yıl olan bu
çalışmada bacak tercihleri konusunda sözlü olarak
verilen cevaplar bakımından bayanlardaki sağlaklık oranı
(% 92.06) erkek grubundan (% 85.44) daha fazla
olmasına rağmen istatistiksel olarak grupların benzerlik
gösterdiği tespit edildi (Tablo 3). Tan12 ise, kadınların
tercih ölçülerinde daha bariz baskınlık oranları
gösterdiklerini bir başka ifade ile daha kuvvetli sağlaklık
özelliğine sahip olduklarını beyan etmiştir.
Bayan ve erkeklerden oluşan karma gurupta, sözlü
olarak verilen cevaplar bakımından elde edilen sağlaklık
(% 88) ve solaklık oranlarına (% 12) (Tablo 3) en yakın
değerlerin, “topu duvara vurma” istasyonundan elde
edilen bacak tercihi değerlerinin olduğu görüldü (sağı
kullanma % 89.8, solu kullanma % 10.2) (Tablo 4).
Sözlü olarak verilen cevaplar bakımından elde edilen
sağlaklık ve solaklık değerleri ile örtüşen değerlerin,
karma grupta olduğu gibi hem bayan hem de
erkeklerden oluşan grupta “topu duvara vurma”
istasyonundan elde edilen değerler olduğu gözlendi
(Tablo 3-8).
Annett13, insanların % 90’ının sağlak, % 10’unun
ise solak olduğu belirtirken, Carey ve ark.14, 1998 dünya kupası finallerine katılan 16 takımın maçlarını
izleyerek yaptıkları çalışmada 236 futbolcudan yaklaşık
% 79’ nun sağlak olduğunu bildirmişlerdir. Turgut ve
Afyon15, profesyonel ve amatör alt yapı takımlarında
oynayan, yaşları 16-18 (yıl) arasında değişen grubun
ayak tercihlerindeki sağlaklık oranını sırasıyla; % 81.5,
% 85.2 şeklinde olduğunu rapor etmişlerdir.
“Topu duvara vurma” istasyonunda tercih bacağını
kullanma oranı; bütün gruplarda (karma grup T.B.; %
89.8, bayan grubu T.B.; % 95.2, ve erkek grubu T.B.; %
86.4) diğer uygulama istasyonları olan “denge aletine
çıkma”, “durağan halden koşuya başlama” ve “öne
takladan sonra koşuya başlama”’da elde edilen tercih
bacağını kullanma oranlarından daha yüksek bulundu
(Tablo 4-6). Bulunan bu sonuç; “topun duvara vurulması”
istasyonunda tercihleri belirlemeye yönelik diğer
istasyonlardan farklı olarak, daha fazla sinir-kas uyumu
ve daha fazla motorsal beceri gerekliliği ile açıklanabilir.
Dolayısı ile istasyonlardaki zorluk derecesi göz önüne
alındığında, farklı karakterdeki hareketlere başlamada
sinir-kas uyumu ile motorsal becerideki ön yeterlilik,
tercihlerin dağılımını etkilemekte ve tercihlerin bir tarafa
doğru yoğunlaşmasına veya lateral simetriye neden
olabilmektedir.
Erkek grubunda “topu duvara vurma” istasyonunda
elde edilen tercihlerdeki baskınlık oranının bayan
grubundan daha düşük olması durumu; dünyanın birçok
ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de futbol oyununun ana
materyali olan “top” un, yaşam kültürünün bir parçası olarak erkeklerin hayatına küçük yaştan itibaren girmesi
ve hareketle ilgili motor öğrenme sürecinin erkeklerin
lehine işlemesi ile izah edilebilir (Tablo 4, 5).
Gerek doğum öncesi genetik sebepler ve gerekse
doğum sonrası gelişim süreci içerisinde çevresel
şartlardan dolayı tercihlerin başlaması ve bir uzva doğru
kayması birçok çalışmada irdelenmiştir1-4. Küçük
yaşlarda tercih bacağı kullanım oranının kaba ve ince
motor beceri ayrımı yapmaksızın çok daha belirgin
olmasına karşın, motor gelişim sürecinin yaşla beraber
ilerlemesine binaen baskınlık miktarında; özellikle kaba
diye tabir edilen ve özel bir kognitif yetenek ile üst
derecede sinir-kas uyumu gerektirmeyen hareketlere
başlamada azalmaya neden olduğu söylenebilir. Ancak
bireysel yetenekler, çevresel şartlar, motor öğrenme
sürecinde özel bir gayret veya lateral simetri çalışmaları;
daha komplike hareketlerde dahi baskınlık derecesini
azaltmaya sebep olabilecek etmenlerdendir.
Genç yetişkinlerden oluşan bu çalışmada
katılımcıların, sınav ortamında zamana karşı yarışmaları,
bacak tercihinin söz konusu olduğu farklı karakterdeki
hareketlere başlama esnasında, tercihlerini
"istasyonlardaki zorluk derecesini dikkate alarak, hız,
denge ve de motorsal beceri bakımından daha yetenekli
olduğuna inandıkları tarafa yöneltmelerine neden
olmuştur" savını ileri sürmemize neden olmuştur (Tablo
3- 5).
Yaşamsal süreç içerisinde motor öğrenmenin
kapsamı ve etkinliği, uzuvların kullanımına yönelik lateral
asimetri üzerinde etki yaparak baskınlık oranını
düşürebilecektir. Bu nedenle alt ve üst ekstremitelere
yönelik tercih belirleme çalışmalarında, seçilen
uygulamaların kaba veya basit motor becerilerden
ziyade, estetik, denge ve çabukluk gibi ince motor
becerileri gerektiren ve bunların kombinasyonundan
oluşan hareketlerden oluşturulması, baskın uzvu ve
baskınlık oranını belirlemede daha etkili olacaktır.